منافع ملی ما چگونه تعریف میشود؟
حماسه حضور میلیونی مردم در راهپیمایی 22 بهمن امسال، فراتر از آن است که در ظرف یک تحلیل یا یادداشت بگنجد و تکتک لحظات، شعارها، شعارنوشتهها و دستنوشتهها و ... حامل پیامهای مهمی بود که قطعاً ارزش تحلیل و بررسی در جای خود دارد، اما نکتهای که در راهپیمایی امسال پررنگ و برجسته بود، پاسخ محکمی بود که مردم ایران به یاوهگوییها و زیادهخواهیهای رژیم ایالاتمتحده امریکا دادند. همین چند روز پیش بود که رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت امام خامنهای در جمع فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به مواضع گستاخانه رئیسجمهور جدید امریکا فرمودند: «[رئیسجمهور امریکا] میگوید از او تشکر کنید، از من هم بترسید! نه از شما هم نمیترسیم. روز بیستودوّم بهمن، مردم جواب این تهدیدها و این حرفها را در خیابان خواهند داد؛ نشان میدهند که ملّت ایران در مقابل تهدید چه موضعی میگیرد.»
رهبر معظم انقلاب اسلامی در هفته بسیج در دیدار بسیجیان به بیان محورهایی در جهت نقشآفرینی و توانمندسازی هرچه بیشتر این نهاد مردمی پرداختند. مروری گذرا بر این محورها نشان میدهد، میتوان نقشه راه تحول بسیج با سمتوسوی توانمندی را از آن استخراج کرد. ازاینرو نگاهی گذرا بر این محورها خواهیم داشت
در هفتههای اخیر بحثهای مفصلی در فضای مجازی و محافل نیروهای انقلاب حول ماجرای دیدار رئیسجمهور سابق با رهبر معظم انقلاب و محتوای این دیدار درگرفته بود که انتشار بیانات معظمله در ابتدای درس خارج فقه دیروز تا حدود زیادی واقعیتهای امر را آشکار نمود. با این حال با تأمل در همین بیانات نکاتی فهمیده میشود که ذکر آن خالی از لطف نیست
یکی از ویژگیهای خاص انقلاب اسلامی، متکی بودن آن به فطرت الهی انسان و انگیزشهای ناشی از آن است و همین امر سبب تسری فوقالعاده پیام و گفتمان این انقلاب در داخل و خارج از مرزهای جغرافیایی ایران اسلامی شده است. در حالی که بیشتر دگرگونیهای سیاسی قرن بیستم ماهیتی خشونتبار داشت و بعضاً همراه با جبر فیزیکی بود، اما انقلاب اسلامی در مسیری متفاوت، از درون قلبها جوشید. همین خاستگاه بود که بعدها در نظام اسلامی نیز تبلوریافته و عامل پایایی و اقتدار نظام گردید.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار هفته گذشته خود با هیئت دولت، در ذیل سرفصل مهم فرهنگ به نکتهای مهم در خصوص مسئولیتهایی که حاکمیت و دستگاههای فرهنگی در قبال این حوزه حساس دارند اشاره کردند و در همین بخش فرمودند: «اولویت بسیار مهم کشور، فرهنگ است. فرهنگ از ادبیات و هنر تا سبک زندگی تا فرهنگ عمومی تا اخلاق تا رفتار اجتماعی، شامل همه اینهاست؛ ما در این زمینهها تکلیف داریم، مسئولیت داریم، دستگاههای فرهنگی ما واقعاً مسئولیت دارند در این زمینه. فرض بفرمایید حالا فیلم، تئاتر، سینما، خب اگر مراقبت نباشد [چه میشود!] بنده طرفدار جزماندیشی و فشار و اختناق در این زمینهها نیستم، میدانید، من اعتقاد راسخ دارم به آزاداندیشی؛ منتها آزاداندیشی غیر از ولنگاری است، غیر از اجازه دادن به دشمن است که از دالان آزاداندیشی و آزادعملی بخواهد ضربه بزند به [کشور]. امروز نیروهای مؤمن و جوان انقلابیمان، بیشترین کارهای خوب کشور را دارند انجام میدهند، همین دانشبنیانها، همین کارهای گوناگون، همین فعالیتها، اینها بیشتر بهوسیله جوانهای مؤمن و مانند اینها انجام میگیرد. حالا فرض کنیم یک تئاتری یا یک فیلمی تولید بشود که تیشه به ریشه ایمان این جوانها بزند، این خوب است؟ این چیزی نیست که انسان از آن احساس خطر بکند؟»
رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مسئولان وزارت اطلاعات، با تعبیر این نهاد بهعنوان «سنگری بسیار مهم و حساس» و «چشم بینا و بیدار نظام اسلامی» فرمودند: «وزارت اطلاعات، پوسته سخت نظام است و بههیچوجه نباید آسیبپذیر شود.» با توجه به این تعبیر خاص بیانشده معظمله در خصوص وزارت اطلاعات و نیز حساسیت پیرامون آسیبپذیری آن، ضروری بهنظر میرسد تا برخی از مهمترین روزنههای آسیبپذیری این پوسته سخت نظام اسلامی تبیین گردد.
با روی کار آمدن دولت یازدهم و تغییر تیم مذاکرهکننده هستهای، روند جدیدی از این مذاکرات شروع شد که نهایتاً به پدیدهای به نام «برجام» ختم شد. توافقی که اکنون بیش از یک سال از اعلام آن میگذرد و اکنون محل مناقشه تحلیلگران و افکار عمومی در خصوص دستاوردها و نتایج آن است.
برجام مهمتر از آنکه یک توافق حقوقی باشد، یک پدیدار تاریخی است. نگاه تاریخی به برجام نه از سر ذوقزدگی، بلکه به جهت نقشی که در شکلگیری تاریخ یک ملت و البته ملل دیگر دارد، مهم است. به بیان دیگر هرچند عدهای روزهای ابتدایی به هر دلیل آن را یک توافق تاریخی میدانستند و غریو شادی سر میدادند، اما دوراندیشان به فراست دریافته بودند برجام هر اندازه بزرگ باشد، چیزی جز تکرار تاریخ نیست! اما آنچه آن را بااهمیتتر میسازد، درسآموزتر بودن آن است.
رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت امام خامنهای(مدظلهالعالی) هفته گذشته در دیدار نمایندگان مجلس دهم، در ضمن طرح مطالبات از مجلس، به موضوعی مهم و نگرانکننده اشاره کردند و آن «ولنگاری و بیاهتمامی در حوزه فرهنگ» است؛ موضوعی که با توجه به اهمیت راهبردی فرهنگ نمیتوان بهراحتی از کنار آن گذشت و باید در خصوص ریشههای وقوع این پدیده در نظام مدیریتی کشور تأمل نمود. از اینرو در این یادداشت خواهیم کوشید بر مهمترین خاستگاههای بروز این معضل جدی نگاهی گذرا داشته باشیم
وظایف و اولویتهای بهارستان دهم
دهمین دوره مجلس شورای اسلامی در حالی آغاز به کار کرد که تغییر حدود دو سومی ترکیب مجلس و حضور نمایندگان تازهنفس، نشاندهنده سلایق گوناگون درون نظام اسلامی و تبلور عینی اندیشه مردمسالاری دینی است. در این میان، پیام داهیانه رهبر معظم انقلاباسلامی به مناسبت آغاز به کار مجلس دهم را میتوان منشور مطالبات نظام اسلامی از قوه مقننه در چهار سال پیش رو دانست. معظمله در این پیام به یک وظیفه انقلابی و دو اولویت مهم مجلس دهم اشاره کردند که ضروری به نظر میرسد پیرامون آن مداقه و تأمل صورت پذیرد.
بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از مدیران، مدرسان و طلاب حوزههای علمیه تهران، حامل نکات مهمی در خصوص دغدغههای معظمله در حوزه نقش و جایگاه روحانیت در جامعه اسلامی بود. بر این اساس میتوان سه نقش عمدهای که ایشان برای روحانیت قائل هستند را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. در ادامه تلاش خواهد شد با اندکی مداقه، این سه وظیفه محوری مورد تأکید معظمله واکاوی شود.
یکی از دستاوردهای مهم و البته پابرجای انقلاب اسلامی دمیدن روحیه انقلابی و پویایی به همه چارچوبهای دینی و مناسک شرعی بود که میتوان آن را نوعی احیاگری و بازگشت به نسخه اصل و ناب معارف اسلامی دانست. بهعبارت دیگر اگرچه سالها دسایس طواغیت و غفلتهای افراد سطحی و منفعتطلب سبب شده بود تا بعضاً زنگارهای نفسانی و باطل بر برخی شعائر دینی بنشیند و حتی گاه آن را در 180 درجه نقطه مقابل آن هدفی که شارع مقدس تعقیب میکرده، قرار دهد، اما دم مسیحایی انقلاب و خصوصاً معمار کبیر آن، علاوه بر زنگارزدایی مسیر بازگشت به فطرت الهی را باز نمود.
انتخابات دوره دهم مجلس شورای اسلامی و پنجم مجلس خبرگان رهبری که در هفتم اسفندماه 1394 برگزار شد، از حیث نتایجی که از صندوقهای رأی بیرون آمد، محل بحث و تضارب آرای بسیاری از صاحبنظران و تحلیلگران شده است. برخی نتایج انتخابات خصوصاً در تهران را بهمثابه شکست اصولگرایان قلمداد کرده و برخی خلاف این نظر را دارند. بهنظر میرسد فارغ از نتایج انتخابات، روندی که در طول این انتخابات طی شد و فضای پیش و پسا انتخاباتی، آشکارکننده حقایقی بوده است که در این یادداشت تلاش میشود مختصراً بدانها پرداخته شود
هرچند در بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در سال 1368 تا حدودی نظام سیاسی کشورمان از پارلمانی به ریاستی تغییر کرد اما این بدان معنا نیست که قوه مقننه و مجلس شورای اسلامی فاقد هرگونه جایگاه و نقش اساسی در حاکمیت کشور باشد. در ساختار کنونی هرچند رئیسجمهور و بهطورکلی قوه مجریه سکاندار اصلی اجرا در کشور است اما نقش تقنینی و از آن مهمتر اختیارات نظارتی مجلس تبلور حضور مردم در تعیین سرنوشت خویش است. در دولتها و مجالس پس از بازنگری قانون اساسی نیز هرچند اختیار تغییر رئیس دولت از مجلس گرفته شده است، اما ابزارهای نظارتی همچون استیضاح، سؤال، تحقیق و تفحص و اصل 90 همچنان در اختیار خانه ملت است.
بیانات حضرت آیتالله خامنهای، رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مردم آذربایجان، ازآنجاکه یکی از آخرین دیدارهای معظمله قبل از انتخابات هفتم اسفند است، مهم و دارای نکات راهبردی بود. به نظر میرسد، لازم است نکات محوری این بیانات بررسی شود
گذر انقلاب اسلامی از نزدیک به چهار دهه چالشها، تجربه ذیقیمتی از نوع مواجهه با چالشهای متنوع سیاسی را در اختیار گذارده است که مطالعه آنها میتواند مفید و درعینحال عبرتآموز باشد. از مهمترین تجارب انقلاب اسلامی که به دست آوردن آن کمهزینه نیز نبوده است، چالش حضور خواص در قدرت و ابتلا به آسیبهای ناشی از آن است.
تعالی جویی و تلاش در جهت حرکت به سمت جلو، در نهاد فطری انسان نهادینه شده است و دوران معاصر با تکیه هر چه بیشتر بر دانش و تفکر، این امر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. در این زمان، از تک تک آحاد بشریت گرفته تا مجموعه جامعه انسانی، مقوله «پیشرفت» را برای خود هدفی اساسی دانسته و چنین گمان میرود که گام برنداشتن یک جامعه در جهت پیشرفت به منزله مرگ تدریجی و نابودی آن جامعه خواهد بود.
دومین نامه رهبر معظم انقلاب اسلامی خطاب به جوانان غربی، در حالی منتشر گردید که فضای رسانهای جهان هنوز تحت تأثیر حوادث پاریس و تحولات پس از آن است. انتخاب این بستر خاص برای همکلام شدن با جوانان غربی –که عمدتاً بهشدت متأثر از فضاسازی امپراتوری رسانهای سلطهگران هستند- این فرصت را به گفتمان انقلاب اسلامی میدهد تا در محیطی که تاکنون مورد بایکوت خبری قرار داشته است، نیز شنیده شود. هرچند تاکنون مطالعه دقیقی از میزان شنیده شدن نامه اول معظمله به جوانان اروپایی و امریکایی منتشر نگردیده و معلوم نیست که اساساً این نوع مطالعه –با توجه به مقدورات و امکانات- برای ما میسر باشد، اما ارزیابیهای اولیه نشان میدهد بخشی از جوانان جویای حقیقت غربی، برای اولینبار و پس از سالها، ندای برخاسته از فطرت الهی انسانی را شنیدهاند و این بدان معناست که اثرگذاری این نوع از «دیپلماسی فطرت» بیش از آنکه تصور میشود، است.
بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در جمع فرماندهان گردانهای بسیج، علاوه بر آنکه حاوی نکات مهمی در تحلیل شرایط روز داخلی و بینالمللی بود، پیامهایی اساسی برای مخاطبان اصلی این دیدار، یعنی بسیج و بسیجیان داشت. یکی از محورهای خطاب معظمله به بسیج، تعیین اولویتهای امروز شبکه انسانی گسترده بسیج بود، در این خصوص میتوان نکات ذیل را مورداشاره قرار داد:
1- اولین اولویت مورد تأکید معظمله، عبارت بود از «تقوا و طهارت». انسانی که دغدغه انسانسازی دارد و در خصوص سالمسازی محیط اجتماعی، احساس تکلیف میکند در درجه نخست باید در جهت اصلاح خود بکوشد و بنیادیترین سطح اصلاح یک انسان، اصلاح معنوی، اخلاقی و تربیتی اوست که بر اساس آموزههای اسلامی، تقوا در اینجا معنا مییابد. در این خصوص ایشان با اشاره به توصیه معمول بزرگان اهل معنا و سالکان طریق حق، «پرهیز از محرمات و گناه» را سبب برکت دادن به زندگی و جلب رحمتالله دانستند و این نکته را مهمترین اولویت بسیج و بسیجیان بر شمردند.
2- دومین توصیه اولویتدار مورد تأکید معظمله، «بصیرت» بود. بصیرت را میتوان بینشی دانست که باعث تشخیص سره از ناسره در شرایط غبارآلود و پیچیده و آزمونی برای سنجش میزان پایایی مؤمن در سنگر توحید و مجاهدت میشود. داشتن بصیرت سبب میشود اولاً انسان نگاه راهبردی و فراگیر به جبهه تخاصم حق علیه باطل داشته باشد و رویدادهای جزئی و کماهمیت، توجه او را از مسائل اساسی غافل نسازد. چه بسیارند کسانی که حتی در پیرامون خود بهعنوان تحلیلگر و یا نخبه سیاسی اجتماعی شناخته میشوند، اما با درگیر شدن بر مسائل کماهمیت، از سطح حیاتی و اساسی منازعات و جبههبندیها غفلت میورزند و گاه پازل دشمن را تکمیل میکنند. تجربه فتنه 88 بهخوبی نشان داد که حتی برخی از چهرههای موجه و مورد رجوع مردم، چگونه در فهم سادهترین مسائل اطراف خود ناتوان میمانند و موجبات انحراف و تباه جمعی را فراهم میآورند؟!
به تعبیر حضرت امام خامنهای « بصیرت این است که انسان بداند، این حقایق را درک کند، جایگاه خودش را، جایگاه کشورش را، جایگاه ملّتش را، جایگاه منطق انقلاب را، جایگاه آن خطّ مستقیم و صراط مستقیمی که امام در کشور ترسیم کرد؛ جایگاه اینها را بداند؛ این، بصیرت است.»
3- اولویت دیگر مورد تأکید معظمله «آمادگی، کمربستگی و پا به رکاب بودن» است که البته از ویژگیهای اساسی هر عنصر بسیجی است، اما در شرایط کنونی معنا و مفهوم خاصتری مییابد. سرعت و پیچیدگی تحولات منطقه از یکسو و نیز غدر و حیله روزافزون دشمن از سوی دیگر، هوشیاری و در میدان بودن هرچه بیشتر بسیجیان را ضروری مینماید. مروری بر تحولات امروز منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا، از یمن، سوریه، بحرین و فلسطین و ... نشان میدهد که دشمن تلاش میکند به گونه مطلوب خود در دنیا روایت و قضاوت کند. اینجاست که انسان مؤمن و بسیجی باید احساس تکلیف و تلاش کند ندای مظلوم هرچه بیشتر به همه دنیا رسانده شود و ظلم و ظالم را رسوا کند.
بر این اساس رهبر معظم انقلاب اسلامی میفرمایند: «اغلب این مسائلی که امروز دارد اتّفاق میافتد، مسائلی است که قضاوت عادلانه منصفانه انسانی یکچیز است، قضاوت مغرضانه خباثتآلود غربیها و سیاستمدارانشان و دستگاههای تبلیغاتیشان یک جور دیگر است. مثلاً مسئله بحرین؛ مثلاً مسئله یمن؛ مثلاً مسئله سوریه... در مقابل این دنیا، انسان بابصیرت میفهمد که باید چه کار کند، میفهمد که موضع او چه موضع حقّی است.»
هرچند فناوریهای عصر ارتباطات تاکنون بیشتر بر ضد انقلاب اسلامی به کار گرفتهشده است، اما جبهه مؤمن انقلابی، خصوصاً جوانان بسیجی میتوانند ثابت کنند که از همین ابزار میتوان علیه تولیدکنندگان آن نیز بهره جست و به روشنگری در فضای جهانی پرداخت.
در این خصوص رهبر معظم انقلاب اسلامی میفرمایند: «بسیج میتواند به دیگران تفهیم کند که مواضع سیاسی جمهوری اسلامی ایران -که امروز ما مواضع رسمی و سیاسی مسئولین دولتیمان و دستگاهمان در مورد سوریه، در مورد عراق، در مورد بحرین، در مورد یمن، در مورد فلسطین، مواضع روشن و آشکاری است- منطقیترین مواضعی است که میتواند یک انسانِ منصف و عاقل اتّخاذ بکند.» بر این اساس برجستهسازی عقلانیت موجود در آرمانهای انقلاب اسلامی و گفتمان عمومی نظام جمهوری اسلامی، چه در مواضع و چه در رویکردها و اقدامات، میتواند یکی از مهمترین رسالتهای بسیج باشد. مخاطب چنین پیامی، تنها به مخاطبان داخلی محدود نشده و در گستره منطقهای و فرامنطقهای و جهانی نیز معنا مییابد.
چنین میدان گستردهای در مقابل بسیج و جبهه مؤمن انقلابی، بار دیگر یادآور این نکته اساسی و راهبردی است که منازعه انقلاب اسلامی با نظام سلطه و جبهه استکبار به پایان نرسیده و فراز و نشیبهای سیاسی جزئی نمیتواند مسیر عمومی روشنی را که حضرت امام (ره) در برابر ملت ایران گشودند، مسدود یا منحرف سازد.
همین مطلب:
بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی روز گذشته در دیدار فرماندهان گردانهای بسیج، حامل نکات مهمی بود که از جمله آنها، موضوع مهم و راهبردی «نفوذ» بود. در همین بیانات، ایشان دو مسیر مورداستفاده جریان نفوذ را مورداشاره قراردادند که بهنظر میرسد، تبیین هر یک از این انواع نفوذ و ویژگیها و کارکردهای آنها ضروری است.
قریب به یک ماه از نامه مهم و راهبردی رهبر معظم انقلاب اسلامی به رئیسجمهور که از آن میتوان بهعنوان «نقشه راه صیانت از منافع و عزت ملی در اجرای برجام» تعبیر کرد، میگذرد و اینک همه دلسوزان انقلاب و مصالح کشور منتظر اجرای دقیق این سند راهبردی هستند.
بهنظر میرسد مهمترین فراز این متن که در حقیقت مبانی نظری این نامه را شکل میدهد، بند دوم آن است که در آن تأکید شده است «دولت ایالات متحده امریکا، در قضیه هستهای و نه در هیچ مسئله دیگری، در برابر ایران رویکردی جز خصومت و اخلال در پیش نگرفته است و در آینده هم بعید است جز این روش عمل کند. » بر این اساس میتوان گفت «عدم اعتماد به سلطهگر» مهمترین عنصر مفهومی این نقشه راه بوده که البته این عنصر مفهومی برگرفته از معارف عمیق الهی و گفتمان انقلاب اسلامی است.