از این کنوانسیون نامتعارف پرهیز کنید
از این کنوانسیون نامتعارف پرهیز کنید
اخیراً دولت لایحه الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به معاهده (کنوانسیون) «ممنوعیت یا محدودیت کاربرد برخی سلاح‌های متعارف» را با قید «دو فوریت» به مجلس فرستاده است. این کنوانسیون البته قدمتی بیش از ۴۰ سال دارد و موضوع آن پاره‌ای از سلاح‌های متعارف است که از نظر این کنوانسیون آسیب‌زایی قابل‌توجهی دارند. به‌طور مشخص نگرانی‌هایی وجود دارد که برخی سلاح‌های راهبردی همچون سلاح‌های لیزری یا پهپاد‌های انتحاری بر اساس این کنوانسیون در ردیف سلاح‌های ممنوعه قرار گیرند و پیوستن جمهوری اسلامی ایران به این معاهده موجب تحمیل شرایطی مغایر منافع ملی به ایران شود.
سخنگوی وزارت دفاع در پاسخ منتقدان توضیح داده است که جمهوری اسلامی تنها به دو پروتکل آن ملحق خواهد شد و اینها مشکلی برای ایران ایجاد نخواهد کرد، اما نکته مهم‌تری که وجود دارد، آن است که اگر در آینده پروتکل‌های الحاقی دیگری (مثلاً در مورد پهپاد‌های انتحاری و سلاح‌های لیزری و...) به این معاهده الحاق شد، چه؟ احتمالاً پاسخ مسئولان دولتی همان است که در مقدمه این لایحه آمده است و آن عبارت است از «فراهم شدن شرکت جمهوری اسلامی ایران در نشست‌های ارکان معاهده مذکور و جلوگیری از گسترش پروتکل‌های مغایر با منافع ملی». در ادامه همین مقدمه عنوان شده است که زمان فعالیت کارگروه تخصصی ذیل معاهده تا پایان سال ۱۴۰۴ است و توجیه دوفوریتی بودن این لایحه آن است که حضور ایران در کارگروه‌های خاص آن مانع از تحمیل پروتکل‌هایی شود که به زیان ایران است. البته تجربه به ما می‌گوید با توجه به نفوذ قدرت‌های غربی در این‌گونه معاهدات اولاً احتمال موفقیت ما تقریباً کم است و ثانیاً در صورت عدم موفقیت ما در این موضوع مشکل بزرگ‌تری پیش می‌آید و همانی است که در ماجرای پروتکل الحاقی به NPT رخ داد.
اکنون و پس از سال‌ها مشخص‌شده که پیوستن ایران به پیمان NPT نه‌تنها به دستیابی ایران به فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای کمکی نکرد، بلکه تعهدات اولیه پذیرفته‌شده، کشور ما را به پذیرش تعهداتی ثانویه و محدودیت‌هایی فراتر وادار کرده است. در واقع هرچند ایران، پروتکل الحاقی را رسماً تصویب نکرده، اما چندین بار با فشار طرف‌های غربی ناچار به اجرای آن شده و همه اینها نتیجه پیوستن به اصل NPT است. اکنون کشور‌ها و رژیم‌هایی در دنیا وجود دارند که اصل پیمان NPT را نپذیرفته‌اند و طبعاً زیر بار تعهدات آن نیز نرفته‌اند. برخی از اینها حتی دارنده سلاح هسته‌ای نیز هستند، بی‌آنکه کسی به آنها تحریمی تحمیل کرده باشد. طبعاً تعامل با دیگر کشور‌ها یا نهاد‌های بین‌المللی اقدامی پسندیده است، اما به‌خودی‌خود فاقد اصالت است. امضای یک توافق یا کنوانسیون بین‌المللی در واقع پذیرش یک تعهد بلندمدت یا مادام‌العمر نه برای یک فرد که برای یک جامعه و نسل‌های آتی آن است.
نکته هزاربار باریک‌ترازمو اینجاست که قید دوفوریت موجود در این لایحه، چالشی جدی است. اگر واقعاً با قید دوفوریت این لایحه در مجلس مورد رسیدگی قرار گیرد، باید بدون درنظر گرفتن مخاطرات متعدد و گاه ناشناخته آن بررسی شود و خطر خطای در تصمیم‌گیری را بالا می‌برد. اگر هم بدون این قید و در مجرای متعارف قوانین بررسی شود و همه جوانب و تهدیدات و فرصت‌های آن در مجلس بررسی شود، ممکن است زمانی که دولت برای شرکت در کارگروه‌های تخصصی مدنظر دارد، از دست رود. ازاین‌رو به نظر می‌رسد باید عطای اصل موضوع را به لقایش بخشید و از گرفتن روزه شک‌دار پرهیز کرد. «فِیهِما إِثْمٌ کَبِیرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُما أَکْبَرُ»
رهبر معظم انقلاب‌اسلامی در سال ۱۳۹۷ در دیدار نمایندگان مجلس فرمودند: «این معاهدات بین‌المللی که به آن در لغت فرنگی گفته می‌شود کنوانسیون، در اصل در یک نقطه‌ای پخت‌وپز می‌شود که اطراف قضیه، مِن‌باب مثال آن ۱۰۰ کشور یا ۱۵۰ کشور که بعداً به آن می‌پیوندند، هیچ تأثیری در آن پخت‌وپز اولیه ندارند. یک جایی بالاخره چند قدرت بزرگ در مجموعه‌های هیئت‌های فکری‌شان - به قول خودشان اتاق فکرشان- می‌نشینند برای یک منافعی و مصالحی که برای خودشان تعریف کردند، یک‌چیزی را پخت‌وپز می‌کنند، بعد این را به‌وسیله دولت‌هایی که همسوی با آنها هستند یا مرعوب آنها هستند یا دنباله‌رو آنها هستند و خیلی منافعی هم در این کار ندارند، تصویب می‌کنند؛ اگر یک دولت مستقلی هم پیدا بشود - حالا مثل جمهوری اسلامی- که مثلاً بگوید «من این را قبول ندارم؛ این کنوانسیون را، این معاهده بین‌المللی را قبول ندارم»، سرش می‌ریزند که «آقا! ۱۲۰ کشور، ۱۵۰کشور، ۲۰۰ کشور این را قبول کردند؛ شما چطور قبول نمی‌کنید؟» کنوانسیون‌ها غالباً این [جور]است... هیچ لزومی ندارد که ما برویم چیز‌هایی را که نمی‌دانیم تَه آن چیست یا حتی می‌دانیم که مشکلاتی هم دارد، به‌خاطر آن جهاتِ مثبت و جنبه‌های مثبت، قبول بکنیم.»
همین مطلب:
