شرایط سیاسی و بین‌المللی پیرامون جمهوری اسلامی ایران به گونه‌ای رقم خورده است که راهبردی خاص در مدیریت اقتصاد ملی در دستور کار قرار گرفته است و از آن با عنوان «اقتصاد مقاومتی» یاد می‌شود. طبیعی است که پیاده‌سازی این راهبرد نیاز‌مند اقدامات خاصی در نظام‌های اقتصادی کشور در حوزه تولید، توزیع و مصرف و اجرای پیرامون آن است. با این حال، آن چه شاید مهم‌تر و زیر‌بنایی‌تر از این اجزا و اقدامات است، تمهید زیر‌ساخت‌ها و بایسته‌های فرهنگی و اجتماعی این موضوع مهم و ملی است. هر‌چند در بسیاری از طرح‌ها و پروژه‌هالی ملی، سخن از تهیه پیوست فرهنگی- اجتماعی می‌رود، اما اینجا به چیزی فراتر از پیوست فرهنگی نیاز است و آن اطمینان خاطر از مهیا شدن زیر‌ساخت‌ها، خصوصاً در عرصه فرهنگ است.

تحقق اقتصادی که از انعطاف و چابکی لازم در مواجهه با تهدیدات و چالش‌های بیرونی بر‌خور‌دار باشد و عندالزوم خود را با شرایط تحمیلی، تطبیق دهد به هوشمندی و هدفمندی رفتار و فرهنگ اقتصادی نیاز‌‌مند است. طبیعی است متناسب با رفتار و فرهنگ اقتصادی مطلوب بایستی مؤلفه‌های جامعه‌پذیری آن نیز تبیین و عزم عمومی برای تحقق آن به لحاظ فکری و روانی بسیج شود.

یکی از بارز‌ترین جلوه‌های این مسئله را در سبک زندگی اقتصادی جامعه می‌توان دید. آنچه مشاهده می‌گردد، در طول سال‌های دهه 70هجری شمسی، الگو‌هایی از سبک زندگی مصرف‌گرا (مصرف بر اساس لذت) و تجملاتی در جامعه ما رسوخ یافته است. حال آنکه این مسئله دقیقاً در تضاد با آموزه‌های اجتماعی دین مبین اسلام در ترویج الگوی «مصرف براساس نیاز» است.

در چارچوب راهبرد اقتصاد مقاومتی، مسئله اصلاح‌ الگوی مصرف امری قابل توجه و جزو نیازهای بنیادین تلقی می‌شود. از این رو «باز مهندسی رفتار مصرف‌کننده براساس اقتضائات ملی» باید محور شکل‌دهی به الگوی مصرف مطلوب در اقتصاد مقاومتی باشد.

مؤلفه‌های اقتصادی و حتی فناورانه، ارتباط تنگاتنگی با ساخت‌های فرهنگی جامعه دارند، تولید، توزیع و مصرف‌ یک کالا در تأثیر و تأثر مستقیم با نگرش‌ها و رفتار افراد جامعه است، از این رو همانگونه که پیشتر اشاره شد، تحقق اقتصاد مقاومتی نیازمند تحقق پیش شرط‌های فرهنگی و اجتماعی آن است.

مثال دیگری که در توضیح این ضرورت می‌توان به آن اشاره کرد، «‌امنیت روانی جامعه در مواجهه با تلاطم‌های اقتصادی» است. یکی از ابزارهای تأثیرگذاری دشمن در جنگ اقتصادی بهره‌گیری از نوسانات برای بر هم خوردن آرامش روانی جامعه حریف و ایجاد بی‌تعادلی در آن از طریق عملیاتی ادراکی است. مروری بر تاکتیک‌های دشمن در طول چند سال اخیر و نیز برخی آسیب‌های داخلی ناشی از سوء‌مدیریت‌ها و سوء‌تدبیر‌ها، نشان می‌دهد، متأسفانه جامعه و کشور ما از این منظر تا حدی آسیب‌پذیر بوده است.

روشن است که نگرانی مصرف کننده از کمبود یا گرانی احتمالی یک کالا در حال یا آینده نزدیک تا حدودی طبیعی است و نمی‌توان انتظاری جز این از او داشت. اما آنچه مهم است نوع مواجهه انسان در یک جامعه با آرمان‌‌های اسلامی و در حال مقاومت اقتصادی با این مسئله است. با اندکی برنامه‌ریزی فرهنگی و اقدامات متناسب می‌توان آسیب‌‌های احتمالی را برطرف نمود. نکته‌ای که در تمهید فرهنگی اجتماعی اقتصاد مقاومتی، لازم به توجه ویژه است، ‌آن است که مخاطبان این مسئله تنها اقشار خاص، مثل مسئولان اقتصادی یا کارفرمایان و. . . نیستند بلکه به نوعی همه جامعه در تحقق آن شریک بوده و باید خود را در خصوص آن مسئول بدانند.

مقاومت اقتصادی از جهاتی شبیه مقاومت نظامی و سخت است. کشوری می‌تواند امیدوار باشد که در عرصه نبرد نظامی بر دشمن فائق آید که مطمئن باشد روحیه استقامت و ایستادگی در تک‌تک رزمندگان و حتی افکار عمومی جامعه‌اش نهادینه باشد و هیچ کس خود را از این مسئله ملی جدا تصور نکند. در مقاومت اقتصادی مسئله از این هم بالاتر است و نه تنها روحیه حمایتی عمومی از این تصمیم ملی نیاز است، بلکه رفتار تک‌تک اعضای جامعه به مثابه جزئی از تاکتیک‌های آفندی و پدافندی جبهه فردی تلقی می‌شود.

در مقاومت اقتصادی همه مردم از اقشار گوناگون به مثابه رزمندگان جبهه استقامت به شمار می‌آیند و روشن است که یکی از پیش شرط‌‌های حضور یک رزمنده در جبهه جهاد، ارائه آموزش‌های لازم به او در خصوص تاکتیک‌‌های دشمن و راهکارهای مقابله با آن و نیز راهکارهای تهاجم به دشمن است. توجه به این نکته، اهمیت تمهیدات فرهنگی اجتماعی اقتصاد مقاومتی را به خوبی روشن می‌سازد. سؤالی که نخبگان فرهنگی و متولیان اجرایی این بخش باید به آن پاسخ دهند تا روشن شود که سهم آنها در تحقق اقتصاد مقاومتی چیست، آن است که به چه میزان در ایجاد آمادگی‌‌های لازم مردم در این آوردگاه حساس به وظیفه خود عمل کرده‌اند؟

همین مطلب در :

روزنامه جوان-  ضرورت تمهید فرهنگی اجتماعی در تحقق اقتصاد مقاومتی