در تمنای اصلاح ساختاری بودجه

هرساله در ماه‌های پایانی سال و فصل بررسی بودجه کل کشور، موضوع اعداد و ارقام پیش بینی شده برای نهاد‌های مختلف در قانون بودجه مطرح می‌شود، اما آنچه کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد نظام بودجه‌ریزی معیوب و دارای ساختار‌های ناکارآمد و نیازمند اصلاح است. اینجا لازم است بار دیگر توصیه رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانیه تحلیلی گام دوم انقلاب اسلامی ــ که «بودجه‌بندی معیوب و نامتوازن» را از جمله عیوبی ساختاری که کشور با آن مواجه است دانسته‌اند و باید برای رفع آن چاره‌اندیشی کرد ــ را به یاد آوریم. نگاهی گذرا و از منظر کارشناسی به لایحه بودجه ۱۴۰۰ نشان می‌دهد، موضوع عیوب ساختاری بودجه‌ریزی در این لایحه نیز همچنان هویداست.

ضرورت راه‌اندازی  پایگاه ملی اطلاعات اقتصادی ایرانیان

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار رؤسای سه قوه و دیگر اعضای شورای عالی هماهنگی اقتصادی «ایجاد پایگاه ملی ایرانیان با اتصالِ پایگاه‌های مختلف اطلاعاتی به یکدیگر» را از جمله پیشنهاد‌های کارشناسان برای کاهش مشکلات مردم برشمرده و آن را توصیه کردند. یکی از مصادیق ضرورت وجود چنین پایگاه داده‌ای در بحران اخیر شیوع کرونا پیش آمد که این انتظار به‌حق از دولت وجود داشته و دارد که به افراد فاقد درآمد ثابت در شرایط کرونا کمک کند، اما مهم‌ترین چالش پیش روی آن فقدان اطلاعات متقن از این افراد است. به‌بیان‌دیگر واقعاً مشخص نیست که چه کسانی مستحق کمک دولت در شرایط بحرانی هستند و چه کسانی نیستند. دلیل این فقدان اطلاعات چیست؟

بسیج، یاریگر کارآمدی

رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنرانی خود در سالروز ولادت پیامبر اعظم (ص) با اشاره به مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم و به‌ویژه گرانی‌های افسارگسیخته به نقش بسیج در همراهی با دولت و مردم برای مبارزه با این آسیب موجود پرداختند. به نظر می‌رسد بسیج به‌عنوان سرمایه اجتماعی نظام و تبلور نقش‌آفرینی عمومی و تخصصی مردم در حاکمیت جمهوری اسلامی ایران، می‌تواند پاسخگوی مناسبی برای این مسئله و مسائلی ازاین‌دست در حوزه کارآمدی باشد. در ادامه کوشش خواهد شد به برخی نکات مهم حول فرصت‌های بالقوه و بالفعل درون بسیج برای کارآمدسازی دولت و نظام اجرایی کشور پرداخته شود.

عدالت دولتمردان و مواسات مردم  راهبرد نجات‌بخش اجتماعی

در طول تاریخ، حمایت از محرومان و مستضعفان همواره یکی از مقاصد انبیا (ع) و از مهم‌ترین ویژگی‌های جبهه حق بوده و در تاریخ اسلام و انقلاب‌اسلامی نیز همین ویژگی مورد تأکید آموزه‌های تعلیمی بوده است. رهبر کبیر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی در تمامی عمر گرانمایه خود همواره بر رسیدگی به وضعیت مستضعفان و محرومان جامعه و رفع مشکلات آنان تأکید داشتند و احقاق حقوق این طبقه و برقراری عدالت اجتماعی از دغدغه‌های همیشگی آن امام بزرگوار بود.

ضرورت عبور اقتصاد ملی از برجام

در میان آسیب‌های جدی اقتصادی کشور که ریشه بخشی از نابسامانی و حتی بسیاری از نوسانات اقتصاد ملی به آن باز می‌گردد، تولید و استمرار انتظارات اقتصادی از مذاکرات سیاسی است. در جریان انتخابات ریاست جمهوری ۹۲ فضای تبلیغاتی خاصی مبنی بر تأثیر مذاکره بر معیشت مردم جریان یافت و از روز‌های نخست شروع مذاکرات هسته‌ای در دوره دولت یازدهم، مهم‌ترین مناقشه میان صاحبنظران، تحلیلگران و فعالان عرصه‌های سیاست و اقتصاد میزان اثربخشی مذاکرات و - به تبع آن- توافق احتمالی بر گشایش اقتصاد ملی و بهبود معیشت مردم ایران بود. این مناقشه البته در سطح نخبگان نماند و ذوق‌زدگی‌های خیابانی پس از توافق اولیه -که تصاویر به یادماندنی آن در بایگانی رسانه‌ها موجود است- نشان از اجتماعی شدن امید به مذاکرات داشت.

همه مخالفان همکاری ایران و چین

با انتشار سند پیش‌نویس برنامه همکاری بلندمدت ایران و چین، موج رسانه‌ای گسترده‌ای به راه افتاد که حاکی از تلاش جریانی سازمان یافته برای مقابله و یا به نتیجه نرساندن این برنامه همکاری بود. در این راه از ابهامات موجود در ذهن برخی نخبگان و افکار عمومی نیز سوءاستفاده شد. طبیعی است که موشکافی این برنامه و اسناد آن مجالی مجزا و مبسوط می‌طلبد که در حوصله این سطور نیست، اما در یک نگاه اجمالی می‌توان یک دسته‌بندی ساده از مخالفان و منتقدانی که در برابر این برنامه همکاری به اظهار نظر پرداخته‌اند، ارائه داد.

مراقب ابرتورم باشید!

شرایط ویژه اقتصادی کشور و چالش‌های گسترده‌ای که اقتصاد ملی با آن مواجه است، واقعیتی است که بر حوزه‌های گوناگون سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور سایه افکنده است. سقوط آزاد ارزش پول ملی در برابر ارز‌های خارجی و کاهش قدرت خرید مردم که از حجم سفره آنان روز به روز می‌کاهد، به یکی از مهم‌ترین موضوعات نگرانی‌های عمومی جامعه تبدیل شده است. آنچه بر پیچیدگی موضوع می‌افزاید نوعی بی عملی مشهود برخی مدیران اجرایی و اکتفا کردن به حرف درمانی‌های بی حاصل در مواجهه با شرایط کنونی است.

بحران نقاط کور رادار اقتصادی کشور 

 

در این چندماه به دلیل شیوع کرونا و رکود ناشی از آن، این انتظار بحق از دولت وجود داشته و دارد که به افراد فاقد درآمد ثابت در شرایط کرونا کمک کند، اما مهم‌ترین چالش پیش روی آن فقدان اطلاعات متقن از این افراد است. به بیان دیگر واقعاً مشخص نیست که چه کسانی مستحق کمک دولت در شرایط بحرانی هستند و چه کسانی نیستند. دلیل این فقدان اطلاعات چیست؟

فرصتی برای رشد کسب‌وکار‌های مجازی

این روز‌ها به دلیل توصیه‌های پزشکان مبنی بر کاهش خروج از منزل در موارد غیرضرور، استفاده از ظرفیت مجازی برای کسب‌وکار‌های اقتصادی بیش‌ازپیش رشد یافته است. در این میان نسبت بین این کسب وکار‌ها و بستر‌های مورد مراجعه مردم، به‌ویژه پیام‌رسان‌های اجتماعی موضوع قابل‌توجهی است.

موسم مواسات و همدلی است

در طول بیش از چهار دهه گذشته یکی از ویژگی­‌های بارز انقلاب اسلامی، حمایت از مستضعفان و محرومان بوده و رهبر کبیر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی در تمامی عمر گرانمایه خود همواره بر رسیدگی به وضعیت مستضعفان و محرومان جامعه و رفع مشکلات آنان تأکید داشتند و احقاق حقوق این طبقه و برقراری عدالت اجتماعی از دغدغه‌های همیشگی آن امام بزرگوار بود. امام بار‌ها تأکید فرمودند: «گمان نمی‌کنم عبادتی بالاتر از خدمت به محرومین وجود داشته باشد.» همچنین امام راحل (ره) همواره از پابرهنه‌ها و زاغه‌نشینان به‌عنوان «ولی‌نعمت» یاد می‌کردند و خواهان خدمتگزاری بیشتر به آن‌ها بودند. ایشان در سخنانی نغز و زیبا در این‌باره فرمودند: «به مستضعفان و مستمندان و زاغه‌نشینان که ولی‌نعمت ما هستند خدمت کنید.»

جهش تولید، نجات‌بخش اقتصاد ایران

این روز‌ها مشکلات معیشتی و رکود عمیق اقتصادی به مهم‌ترین چالش جامعه ایرانی بدل و تبدیل به دغدغه بسیاری از هموطنان شده است. در خصوص راهکار عبور از این ابرچالش ملی بحث‌های بسیاری درگرفته است، اما به نظر می‌رسد رمز اساسی عبور از آن در حمایت از تولید است که بر همین اساس رهبر معظم انقلاب اسلامی سال ۱۳۹۹ را «جهش تولید» نام نهاده‌اند. به نظر می‌رسد در صورت تلاش جمعی مردم و مسئولان برای تحقق شعار سال شاهد تحولات چشمگیری در کشور خواهیم بود، امری که برخی رهاورد‌های آن شامل موارد ذیل خواهد بود

همچنان نیازمند رونق تولید هستیم

سال ۱۳۹۸ در حال پایان یافتن است و اینک شیوع کرونا به چالش‌های موجود اقتصادی و اجتماعی کشور اضافه شده و بار بیشتری بر دوش افراد کم برخوردار تحمیل کرده است. طی دو سال اخیر غول تورم افسارگسیخته در حال بلعیدن سفره و تنگ کردن معیشت خانواده ایرانی است و از سویی معضل بیکاری نیز که از گذشته وجود داشت، جدی‌تر شده است. در واقع علاوه بر آنکه به‌اندازه کافی شغل ایجاد نشده است، به دلیل تعطیلی کسب‌وکار و مشاغل پیشین، بر انبوه بیکاران افزوده شده است. علاوه بر این‌ها همه‌ساله تعدادی از جوانان کشور دانش‌آموخته شده و وارد بازار کار می‌شوند که برای آن‌ها نیز کارآفرینی مناسب انجام نپذیرفته است. در این شرایط می‌توان گفت: بحران بیکاری مهم‌ترین معضل اقتصادی کنونی کشور است که تبعات منفی اجتماعی را نیز به همراه دارد. کمتر خانواده‌ای در کشور یافت می‌شود که با این مسئله دست‌وپنجه نرم نکند و حداقل یک جوان بیکار در خانواده نداشته باشد.  

فرصت‌هایی که در دل کرونا است

شیوع کرونا در بخش وسیعی از دنیا از جمله ایران، علاوه بر آنکه نگرانی‌هایی را در بسیاری از مردم پدید آورده، درعین‌حال در اندک زمانی تغییرات گسترده‌ای در سبک زندگی فردی و اجتماعی ما رقم‌زده که نمی‌توان از کنار آن به‌سادگی گذشت. نمی‌توان منکر نگرانی‌ها و دغدغه‌های عمومی ناشی از شیوع بیماری شد، اما درعین‌حال در دل بروز این تهدید، فرصت‌هایی دیدنی نیز هست. مروری گذرا بر برخی از مهم‌ترین این تغییرات اجتماعی –که در زمان بسیار کوتاهی رخ‌داده است- خالی از فایده نخواهد بود

پیشرفت، پسرفت یا توقف؟

در ایام­‌الله دهه فجر، سخن از دستاورد‌های انقلاب اسلامی و به‌خصوص مقایسه میان وضعیت کنونی کشور و دوره پیش از انقلاب اسلامی، بسیار است. در این میان مغرضان و دشمنان انقلاب گاه تلاش می‌کنند، دستاورد‌ها را ضعیف و ناچیز و حتی پسرفت معرفی کرده و آنگاه‌که در مقابل بزرگی این دستاوردها، ناتوان قرار می‌گیرند، آن‌ها را نتیجه گذر زمان و طبیعی معرفی و ادعا می‌کنند اگر انقلاب اسلامی رخ نمی‌داد نیز این پیشرفت‌ها حاصل می‌شد و در همه جای دنیا اتفاق می‌افتاد. اما به دلایلی که در ادامه خواهد آمد می­‌توان اثبات کرد که این پیشرفت‌­ها حقیقی و متأثر از انقلاب اسلامی است.

چرا بودجه همچنان نیازمند اصلاح ساختاری است؟ 

اکنون در ماه‌های پایانی سال و موعد بررسی بودجه کل کشور، بار دیگر توصیه رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانیه تحلیلی گام دوم انقلاب اسلامی که «بودجه‌بندی معیوب و نامتوازن» را از جمله عیوب ساختاری‌ای که کشور با آن مواجه است دانستند و باید برای رفع آن چاره‌اندیشی کرد، در ذهن‌ها متبادر می‌شود.

۴ درصدی‌های پرمدعا! 

ر میانه تحولات ثبت‌نام داوطلبان شرکت در انتخابات مجلس یازدهم، یکی از جنجالی‌ترین اظهارنظر‌ها را یکی از نامزد‌های طیف موسوم به اصلاحات طرح کرد که از قضا از نمایندگان مجلس ششم و دبیرکل حزبی است که بر خاکستر‌های حزب منحله مشارکت برپا شده است. علی شکوری راد در پاسخ به سؤال خبرنگاری که از تأثیر اعتراضات و اغتشاشات اخیر بر سبد آرای جریانات سیاسی پرسیده بود، صراحتاً بیان کرد که به دلیل آنکه پایگاه اجتماعی جریان متبوع وی در قشر مرفه است و اصولگرایان در مناطق حاشیه‌نشین و کمتربرخوردار عمدتاً پایگاه اجتماعی دارند، وی و دوستانش چندان نگران انتخابات نیستند. این اعتراف و اذعان صریح یک فعال سیاسی شناخته‌شده دوم‌خرداد، خواسته یا ناخواسته، حقایق مهمی را در خصوص آرایش سیاسی اجتماعی جامعه آشکار می‌کند که هم‌قطاران وی تاکنون از پذیرش آن خودداری می‌کردند. برخی از این حقایق را در ادامه می‌توان چنین برشمرد:

بسیج، راه‌حل مشکلات اقتصادی 

 

اکنون که کشور با مشکلات جدی در حوزه اقتصاد دست و پنجه نرم می‌کند و مزمن شدن این آسیب‌ها، نارضایتی مردم را به دنبال داشته است، کارآمدی نظام‌های اجرایی، یکی از چالش‌های اساسی کشور در سال‌های اخیر بوده است و می‌توان گفت حل این مسئله می‌تواند حل مسائل دیگر را نیز به همراه داشته باشد. در این میان آنچه باید بیشتر به آن توجه کرد، نقش و جایگاه مردم و نهاد‌های مردمی در حل این مسئله جدی و عمومی است. بر این اساس بسیج به‌عنوان سرمایه اجتماعی نظام و تبلور نقش‌آفرینی عمومی و تخصصی مردم در حاکمیت جمهوری اسلامی ایران، می‌تواند پاسخگوی مناسبی برای این مسئله و مسائلی از این دست باشد. در ادامه کوشش خواهد شد به برخی نکات مهم حول فرصت‌های بالقوه و بالفعل درون بسیج برای کارآمدسازی دولت و نظام اجرایی کشور پرداخته شود.

از برجام ­درمانی تا اینترنت­ تراپی

همه این جمله را از رئیس جمهور کنونی در کوران رقابت‌­های انتخاباتی شنیدیم که وعده داد «هم چرخ سانتریفیوژ بچرخد و هم چرخ اقتصاد» و البته این تنها وعده نامزد پیروز انتخابات نبود. اما آنچه درباره آن کمتر شنیده شد و مع‌­­­الاسف در رقابت‌های انتخاباتی معمولاً مورد غفلت قرار می‌گیرد، برنامه‌ها و راه حل‌های نامزد‌ها برای تحقق وعده‌ها است. در واقع ارائه راه­ حل شرط لازم برای وعده ­دادن است که متأسفانه مغفول واقع می‌شود.

کدام اشتغال؟

قریب به دو هفته پیش بود که آقای حسن روحانی رئیس‌جمهور در نشست موسوم به «ایران هوشمند» با طرح این ادعا که امروز یک استارت­‌آپ قادر است، اشتغال عظیمی برای کشور ایجاد نماید، گفت: «اینکه یک استارت‌­آپ بتواند یک‌میلیون و ۶۰۰ هزار شغل طی چهار سال ایجاد نماید، افتخار بزرگی برای نسل جوان و تحصیل‌کرده و همچنین رفاه اجتماعی مردم است.»

برداشت از صندوق توسعه، شاید وقتی دیگر!

رئیس دفتر رئیس جمهور اخیراً از تخصیص مبلغ ۵ هزار میلیارد تومان از صندوق توسعه ملی به بازسازی مناطق سیل‌زده (سیل ابتدای سال جاری) خبر داده و اظهار امیدواری کرده که این تخصیص موجب جهش بازسازی این مناطق گردد. البته به یاد داریم که چند ماه پیش رهبر معظم انقلاب اسلامی در پاسخ نامه رئیس‌جمهور به‌صورت مشروط و با قید «در صورت انسداد راه‌های ممکن دیگر» با این راهکار موافقت و البته تأکید کرده‌اند روش‌هایی همچون «۵ درصد مقرر در بودجه عمومی کشور برای جبران خسارت حوادث غیرمترقبه»، «جابه‌جایی در ردیف‌های بودجه‌های عمرانی» و «بیمه‌ها و تسهیلات بانکی» ابتدا به‌کارگیری شود. به نظر می‌رسد راه‌هایی به‌جز برداشت از صندوق توسعه ملی نیز برای تأمین مالی وجود دارد که با توجه به سیاست‌های کلی کشور، بهتر است این راه‌حل‌ها ابتدا موردبررسی قرار گیرند و در صورت عدم امکان، سراغ صندوقی رویم که متعلق به نسل‌های آینده این کشور است که در ادامه برخی از این راه‌حل‌ها موردبررسی قرار می‌گیرد.

رونمایی از ثروت مسئولان و آقازاده‌­ها

دهه دوم عمر انقلاب‌اسلامی، اولین مقطع بروز تغییرات در رویکرد‌های عمومی مسئولان و مدیران جامعه بود و تأثیرات این تغییرات مستقیماً بر جامعه و مردم نیز مشاهده می‌شد. از جمله مهم‌ترین نشانه‌های این تغییر بروز خوی اشرافی‌گری و مسابقه ثروت‌اندوزی در میان دولتمردان بود. با آنکه ۱۰ سال پیش از آن با پیروزی انقلاب، اشرافیت طاغوتی کنار زده‌شده بود و طبقه جدید مدیران انقلابی، روش ساده زیستی و مردمی بودن را در سبک زندگی شخصی و اداری در پیش گرفتند.

اصول دکترین بازدارندگی فراگیر

رهبر معظم انقلاب اسلامی بنیان نظریه مقاومت را مبتنی بر «بازدارندگی» ترسیم و بر لزوم نیل به این نقطه هدف در ابعاد گوناگون اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تأکید کردند: «هدف مقاومت عبارت است از رسیدن به نقطه بازدارندگی. هم در اقتصاد، هم در مسائل سیاسی کشور، هم در مسائل اجتماعی، هم در مسائل نظامی باید به نقطه‌ای برسیم که این نقطه بازدارنده باشد، یعنی بتواند جوری خود را نشان بدهد که دشمن را از تعرّض به ملّت ایران در همه زمینه‌ها منصرف کند؛ دشمن ببیند فایده‌ای ندارد و با ملت ایران نمی‌تواند کاری بکند. ما امروز در بخش نظامی تا حدود زیادی به این بازدارندگی رسیده‌ایم. این هم که می‌بینید روی مسئله موشک و مانند این حرف‌ها اصرار می‌کنند، به خاطر همین است؛ می‌دانند که ما به بازدارندگی رسیده‌ایم، به نقطه تثبیت رسیده‌ایم، می‌خواهند کشور را از این محروم کنند، و البتّه هرگز نخواهند توانست.»

مستضعفین را فراموش نکنیم

از رویکرد‌های کلان انقلاب اسلامی، حمایت دولت و نظام از مستضعفان و محرومان بوده و رهبر کبیر انقلاب و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی در تمامی عمر گرانمایه خود همواره بر رسیدگی به وضعیت مستضعفان و محرومان جامعه و رفع مشکلات آنان تأکید داشتند و احقاق حقوق این طبقه و برقراری عدالت اجتماعی از دغدغه‌های همیشگی آن امام بزرگوار بود. 

پیشنهاد‌هایی برای تأمین مالی جبران خسارات سیل

وقوع سیل در روز‌های پایانی سال ۱۳۹۷ و آغازین ۱۳۹۸، گرچه با تخریب گسترده اموال و املاک مردم و حوزه‌های زیربنایی و اقتصادی همراه بوده، اما برکات گسترده‌ای در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی نیز به دنبال داشته و خواهد داشت. تأمین بیش از نیاز آب برای کشور، درحالی‌که در چند سال گذشته شاهد روند خشکسالی در نقاطی از کشور بودیم، پرآب شدن تالاب‌های تشنه و سفره‌های آب زیرزمینی کم‌بهره از یک‌سو و نیز ایجاد موج همدلی و قرابت گسترده اجتماعی در لایه‌های گوناگون جامعه، رهاورد‌های شیرینی است که تلخی‌های ویرانی سیل را التیام می‌بخشد. بااین‌حال ازآنجاکه این روزها، تأمین منابع برای جبران خسارت‌های سیل و بازسازی خانه‌ها و زیرساخت‌های تخریب‌شده به یکی از مهم‌ترین موضوعات بحث‌های حاکمیتی بدل شده، پیشنهاد‌هایی برای تأمین این منابع ارائه می‌گردد

چگونه رونق تولید ناجی اقتصاد ملی می‌شود؟

این روز‌ها مشکلات معیشتی و رکود عمیق اقتصادی به مهم‌ترین چالش جامعه ایرانی بدل و تبدیل به دغدغه بسیاری از هموطنان شده است. در خصوص راهکار عبور از این ابرچالش ملی بحث‌های بسیاری درگرفته است، اما به نظر می‌رسد رمز اساسی عبور از آن در رونق­‌بخشی به تولید است که بر همین اساس رهبر معظم انقلاب اسلامی سال ۱۳۹۸ را به این عنوان نام نهاده‌اند. به نظر می‌رسد در صورت تلاش جمعی مردم و مسئولان برای تحقق شعار سال شاهد تحولات چشمگیری در کشور خواهیم بود، امری که برخی رهاورد‌های آن شامل موارد ذیل خواهد بود