اگر ایران در سیطره پهلوی‌ها می‌ماند

 

هرچند در تاریخ از رخ‌داده‌ها سخن به میان می‌آید، اما بیایید یک‌بار هم که شده از فرض تحقق‌نایافته بگوییم. مثلاً اگر شاه مخلوع در ۲۶ دی‌ماه ۱۳۵۷ از ایران فرار نمی‌کرد یا کودتای ژنرال هایزر امریکایی ماجرای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ را برای او تکرار می‌کرد و پیروزمندانه به ایران بازمی‌گشت چه می‌شد؟ طبیعی است که با وجود بیماری‌های متعدد و ناشناخته احتمال زنده‌ماندن شاه چیزی بیش از عمر واقعی‌اش زیاد نبود، اما درهرحال اگر فرضاً چنبره سلطنت خاندان پهلوی بر ایران ادامه می‌یافت، اکنون در چه وضعیتی بودیم. مهم‌ترین مبنای ما برای پاسخ به این پرسش نوع حکمرانی و روند‌های حاکم بر ایران دوره پهلوی، خصوصاً در ۱۵ سال پایانی آن است.

براندازی آن‌ها و انقلاب ما

 

به آن‌ها گفته بودند که کار جمهوری اسلامی تمام است و چند روز که به خیابان بیایید و چند سطل آشغال که آتش بزنید، «این‌ها رفتنی هستند!» چند روز که گذشت و دیدند اوضاع آن‌طور که گفته بودند نشد، به ذهنشان رسید که بگویند «خب، باید همان کار‌ها را که آن‌ها در پاییز ۱۳۵۷ کردند، شما هم بکنید، تا بروند!» این بود که رفتند روی پشت‌بام و شعار دادند، منتها، چون شعار‌ها هم اثری نداشت، به سمت فحاشی رکیک رفتند تا از این ستون بلکه فرجی شود. به همین‌جا هم منتهی نشد، رفتند نعل‌به‌نعل هرچه را که در پاییز سال ۵۷ رخ داده بود ناشیانه شروع به کپی‌برداری کردند: سرودسازی و سرودخوانی، شعارنویسی و... اما ذره‌ای هم به ذهنشان خطور نکرد که چرا حتی یک‌دهم آن جمعیت گسترده‌ای را که مثلاً در تاسوعا و عاشورای ۵۷ به خیابان‌های تهران آمد، نتوانستیم به خیابان بکشانیم؟!

کابوس ۸۰ سالگی

 

خودشان می‌گویند در طول تاریخ، ۸۰ سالگی دولت‌مان را ندیده‌ایم! به کتاب‌های‌شان هم که مراجعه کنیم، همین گزاره درست از آب درمی‌آید. یهود، به روایت خودش یک‌بار حکومت متحد در دوره حضرات داوود و سلیمان (ع) داشته است که بعد از وفات حضرت سلیمان، شیرازه این حکومت متحد ازهم‌پاشیده و کشورشان تجزیه می‌شود. ازقضا خودشان مجموعه حکومت این دو پیامبر الهی را کمتر از ۸۰ سال می‌دانند. بعد‌ها در سال ۱۱۰ قبل از میلاد، با فروپاشی امپراتوری سلوکی، «حشمونیان» یا خاندان مکابی که پیش‌تر در نواحی یهودی‌نشین نفوذی داشتند، اعلام حکومت مستقل کردند که دولت‌شان تا سال ۳۷ قبل از میلاد بیشتر دوام نیاورد، یعنی بازهم کمتر از ۸۰ سال. بعد از آن‌ها یهودیان تا چندین سال در سیطره رومیان بودند که نهایتاً به دست رومیان سرکوب و در جهان پراکنده شدند. 

حرف خدا بر زمین نماند

 

یکی از اصلی‌ترین چالش‌های مدیریت راهبردی فرهنگی، انتخاب میان نگاه فعال و ابتکاری و یا انفعال و دنباله‌روی در طراحی‌ها و برنامه‌ریزی‌هاست. مسئله این است که آیا سیاست‌گذار فرهنگی باید به دنبال تسری یک یا مجموعه‌ای از «هنجار‌ها و ارزش‌ها» باشد یا آنکه خود را در این حوزه فاقد مسئولیت بداند و خنثی و یا حتی دنباله‌رو دیگران باشد؟

سخنی با حجت‌الاسلام خسروپناه

 

اکنون که حجت‌الاسلام‌ والمسلمین خسروپناه دبیری شورای عالی انقلاب فرهنگی را بر عهده گرفته، برخی جریانات سیاسی و رسانه‌ها تلاش کردند دبیر جدید شورا را با مسائل حاشیه‌ای مواجه کنند، اما واقعیت آن است که جناب خسروپناه مسئولیتی بسیار بزرگ‌تر از درگیرشدن در چنین حاشیه‌هایی دارد. او اکنون باید هم بار سنگین قصور و تقصیر‌های گذشته حوزه مأموریتی جدیدش را بر دوش بکشد و هم برای آینده این بخش برنامه‌ریزی کند. بخشی از مهم‌ترین دستورکار‌های دبیر و دبیرخانه جدید شورا را چنین می‌توان برشمرد

به نام زن و علیه زن

در حوادث پاییز ۱۴۰۱، چنین وانمود می‌شد که آشوبگران به دنبال احقاق حقوق زنان هستند و این رویکرد در شعار‌ها و نماد‌ها نیز وجه پررنگی یافت. هرچند ادعای مطالبه حقوق زنان برای کسانی که فحاشی‌های رکیک جنسی به بخشی از رفتار روزمره‌شان تبدیل‌شده، گزافه‌ای مضحک بیش نیست، اما نمی‌توان انکار کرد انتخاب «زن» به عنوان سوژه اصلی آشوب از سوی هدایتگران اصلی آن کاملاً معنادار و هوشمندانه بود.

راز محبوبیت سردار دل‌ها

 

برای رزمندگان کرمانی و کلاً منطقه جنوب شرق کشور، نام «حاج قاسم» از دوره دفاع مقدس شناخته شده بود و محبوبیت او در میان همرزمانش به همان سال‌ها بازمی‌گشت. اما وقتی سردار سلیمانی به تهران آمد و فرماندهی سرّی‌ترین واحد سپاه، یعنی نیروی قدس را بر عهده گرفت، سایر ایرانیان چیز زیادی درباره او نمی‌دانستند و نوع مأموریتش هم همین را ایجاب می‌کرد که چیز زیادی هم کسی از او و کارش نداند. حتی زمانی که امریکایی‌ها به افغانستان و عراق لشکرکشی کردند، او و یارانش مقابل امریکایی‌ها مردانه، اما گمنام ایستادند و در داخل کسی نامی از آن‌ها نبرد. این خود امریکایی‌ها بودند که وقتی از جهاد و پایمردی او در منطقه به ستوه آمدند، نام او را نه به عنوان یک قهرمان بلکه به‌عنوان یک «مانع مزاحم» مطرح کردند و تازه عده‌ای - آن‌هم نه همه مردم- با نام و مسئولیت او در حدی مبهم آشنا شدند.

شما مردم ایران را نشناخته‌اید

 

در حوادث پاییز ۱۴۰۱، چیزی که مرتباً در دستور کار رسانه‌های خارجی قرار می‌گرفت و البته مسبوق به سابقه نیز است، تلاش برای مصادره کردن «ملت ایران» بود. تقلا برای معرفی جمعی که گرایش‌های نزدیک به غربیان دارند به‌عنوان «اکثریت مردم ایران» البته پیشینه‌ای طولانی دارد و ماجرای تازه‌ای نیست. اما نکته بسیار مهمی که رسانه‌ها و تحلیلگران غربی معمولاً آن را در نظر نمی‌گیرند این است که ایران و جامعه ایرانی حاصل نام‌گذاری‌های پساوستفالیایی دولت-ملت‌ها یا نتیجه فلان قطعنامه سازمان ملل یا طرح تقسیم سرزمین­‌ها میان استعمارگران نیست. دقیقاً اشتباه بزرگ غربی‌ها در تحلیل مردم ایران همین است که سابقه تاریخی تمدنی و قدمت جامعه ایرانی را نادیده می‌گیرند و تصور می‌کنند هویت ایرانی برساخته یک سده گذشته است و با کنش رسانه‌ای می‌توان ژرفای باور‌های ایرانی را تغییر داد. 

پسران فاطمه بی‌شمارند

 

فاطمیه به جز آنکه موسمی برای گرامیداشت مقام کوثر رسول‌الله (ص) است، دو ویژگی برجسته و معنادار سیره بانوی دو عالم را در ذهن متبادر می‌کند؛ نخست مظلومیت و دوم ولایتمداری. در مظلومیت آن حضرت همین بس که هنوز چندماه از رحلت حضرت ختمی‌مرتبت نگذشته بود که تنها یادگار پیامبر رحمت با بی‌مهری مدعیان پیروی از پیامبر مواجه شد و اهالی مدینه ثابت کردند که انسان تا چه حد می‌تواند فراموشکار و ناسپاس باشد. آخرین توصیه‌های رسول‌الله در سپردن آن دو ودیعه الهی (قرآن و عترت) را از یاد برده و حرمت بیت دخت گرامی حضرتش را نگاه نداشتند. درحالی‌که همه کائنات در تصرف تکوینی امیرالمؤمنین (ع)، بود، در برابر ظلمی که امت روا داشتند، به صلاح امت، لب به سکوت گزید و با چشمانی اشکبار، فاطمه (س) را که، چون شمع در مقابل دیدگانش هر روز بیشتر نحیف‌تر و کم‌فروغ‌تر می‌شد، به نظاره نشسته بود. آنگاه که زهرا (س) علی را بدرود گفت، گویی آفتابی در خانه حیدر غروب کرده و علی باید پاره تن رسول خدا را به زمین می‌سپرد؛ اما غم بزرگ‌تر آن بود که باید همین را هم به‌دوراز دیدگان مردم ناسپاس به انجام می‌رساند. آری! مظلومیت زهرای مرضیه (س) پس از شهادتش بیش از زمان حیات خاکی‌اش بود.

انتقام خلوتی خیابان را در بازار می‌گیرند

 

اکنون که شکست فراخوان‌ها بیش از پیش روشن شده و عملاً پروژه «شلوغی خیابان» به بن‌بست رسیده، مهم‌ترین سؤال آن است که گام بعدی هدایتگران پشت‌صحنه آشوب چه خواهد بود؟ آیا آن‌ها کلاً ناامید شده و دست از سر ملت ایران برمی‌دارند؟ روشن است پروژه‌ای با این همه وسعت که همه جبهه باطل پشت سر آن آمده بودند، فقط به خیابان محدود نمی‌شد، هرچند در این طراحی «خیابان» محور اصلی و در واقع نقطه عزیمت بی‌ثبات‌سازی ایران به شمار می‌آمد.

جهاد کبیر در برابر سقوط اخلاقی بشر

 

جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر در حال پایان یافتن است و صحبت از حواشی ورزشی و سیاسی آن نیز کم‌کم فروکش می‌کند. در کنار این‌ها این جام البته حواشی فرهنگی بی‌سابقه‌ای نیز داشت که نمی‌توان به‌سادگی از کنار آن گذشت. از جمله حواشی فرهنگی این رویداد ضوابط روشن فرهنگی دولت قطر بود که به مذاق غربی‌ها چندان خوش نیامد. مسئله، اما عمیق‌تر از خوش نیامدن چند ضابطه برای تماشاچیان جام‌جهانی است، در واقع فاصله معنادار دو نوع نگاه به «انسان» در این ماجرا به‌خوبی قابل‌مشاهده است. 

اصول بازسازی انقلابی فرهنگ عمومی

 

از محتوای حکم دوره کنونی شورای عالی انقلاب فرهنگی و توصیه‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی به اعضای این شورا چنین بر می‌آید که انتظار از این شورا در دوره جدید قرار گرفتن در کانون مدیریت تحولات فرهنگی، خصوصاً حوزه فرهنگ عمومی است. این مطالبه در ذیل راهبرد کلان «بازسازی انقلابی فرهنگ» تعریف می‌شود و شورا باید در کانون اصلی تحقق این راهبرد قرار گیرد.

با این اقلیت کوچک، اما پرسروصدا چه باید کرد؟

 

یکی از شگفتی‌های جام جهانی اخیر رفتار باورنکردنی عده‌ای از هموطنان ما در برابر تیم ملی کشورشان بود. شادی از باخت تیم ملی ایران و برد تیم‌های انگلیس و امریکا و در مقابل ناراحتی از برد تیم ایران در برابر ولز رفتار عجیبی بود که برای بسیاری از ایرانیان قابل‌هضم نبود و البته چیز جدیدی هم نیست. از دیرباز عده‌ای بوده‌اند که خلاف مصالح وطن مادرزادی خود اندیشیده و عمل می‌کرده‌اند و به‌طور مشخص در ۱۵۰ سال گذشته از طیفی از روشنفکران انگلوفیل گرفته تا مواجب‌بگیران سفارتخانه‌های خارجی عملاً منافع استعمارگران را دنبال کرده‌اند.