مردم را از دست مدیران اشرافی نجات دهیم!

مبارزه تبعیض و اشرافی‌گری مسئولان از جمله مهم‌ترین دغدغه‌های امام راحل عظیم‌الشأن (ره) و رهبر معظم انقلاب‌اسلامی بوده و امامین انقلاب‌اسلامی بارها در بیانات خود به اهمیت این نکته سفارش و توصیه کرده‌اند. اما در مقطع زمانی اخیر این مهم در سخنان رهبر معظم انقلاب‌اسلامی بسامد بیشتری یافته به‌گونه‌ای که در بازه زمانی یک ماه اخیر در دو سخنرانی مختلف نسبت به خطر اشرافیت مسئولان هشدار داده‌اند. ازاین‌رو به نظر می‌رسد در شرایط کنونی کشور بیش از گذشته از این ناحیه آسیب‌پذیر بوده و لازم است ابعاد این مسئله موردبررسی قرار گیرد.

کدام تولید؟ کدام اشتغال؟

نامگذاری سال 1396 به عنوان «اقتصاد مقاومتی؛ تولید-اشتغال» از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی، اولویت اصلی و جهت‌گیری کلان کشور در سال جاری را - که واپسین روزهایش را سپری می‌کنیم- تعیین کرد. از سویی مطالبات عمومی جامعه نیز دقیقاً به همین دو رکن اقتصادی معطوف بود و اکنون که سال «تولید و اشتغال» در حال پایان است، ارزیابی از میزان تحقق شعار و جهتگیری سال ضروری است. 

دوقطبی به نام «مصدق»، از 59 تا 96

تاریخ انقلاب اسلامی، مشحون از حوادث عبرت‌آموز و تکرار رویدادهای تأمل‌برانگیز است. با تورقی هرچند گذرا در این دفتر قطور، صفحاتی را می‌توان مشاهده کرد که روایتی بسیار شبیه از برخی تحولات روز، اما در سال‌های پیشین در آن به چشم می‌خورد. از جمله روندهایی که طی چهار دهه گذشته بارها و به بهانه‌های مختلف تکرار شده، تلاش برخی افراد و جریانات سیاسی در جهت دوقطبی سازی و دامن زدن به شکاف‌های موجود در جامعه است. در این راه، از ابزارها و عناوین گوناگونی بهره گرفته‌شده و پیامدهای این داستان تلخ برای کلیت جامعه و کشور بوده است. 

سواری با خودروی اسلامی

آقای روحانی رئیس‌جمهور برای دومین بار طی چند ماه اخیر در سخنان خود تلویحاً به مسئله اسلامی سازی علوم پرداخته و مطابق نقل رسانه‌ها، در سخنرانی خود در اختتامیه جشنواره خوارزمی گفت: «قطعاً علم اسلامی و غیراسلامی شبیه همدیگر است و تفاوتی میان آنها وجود ندارد، بلکه اهداف فرق دارد. » جالب اینجاست که او برای اثبات این ادعا مثال «خودرو را زد» و چنین افزود: «ما نمی‌توانیم بگوییم فلان خودرو اسلامی است و آن یکی نیست. این‌که شما یک قرآن در داشبورد خودرو بگذارید که خودروی اسلامی نمی‌شود. »

شاید در نگاه اول مثالی که آقای روحانی بر زبان می‌آورد، این سؤال را بر ذهن مخاطب می‌آورد که چه کسانی به دنبال پدیده‌هایی از قبیل «خودروی اسلامی» هستند و نکند واقعاً چنین ایده‌ها و طرح‌هایی در برخی افراد و نهادهای مؤثر کشور وجود دارد که آقای رئیس‌جمهور، غلط بودن آن را تذکر می‌دهد. 

اما کمی که دیگر قرائن را بررسی می‌کنیم روشن می‌گردد که نه مسئله چیز دیگری است و خودروی اسلامی تنها مثالی برای نفی ایده دیگری است. 

عیدی چله انقلاب

با گذر از 22 بهمن 1396، انقلاب اسلامی وارد چهلمین سال پیروزی خود شد و در آستانه چهل سالگی انقلاب اسلامی هستیم. عدد 40 در فرهنگ‌های گوناگون حامل معانی و مفاهیم پرارزشی است و در سنت‌های الهی و اسلامی نیز در قالب‌های به خصوصی تبلور یافته است. بعثت پیامبر اعظم (ص) در چهل سالگی، توقف 40 روزه حضرت موسی در میقات، اربعین شهادت حضرت اباعبدالله (ع)، سرگردانی چهل ساله بنی اسرائیل و ... نشانه‌های متعددی هستند که نشان می‌دهد عدد 40 در کالبد زمان، معنای ویژه‌ای دارد. طبعا کشف سر و بطن حقیقی این معنا در توان و بضاعت نگارنده نیست و اصولا موضوع این نوشتار نیست. 

چقدر از بودجه خارج از دست دولت است؟

در چند سال اخیر، در ماه‌های پایانی سال و موعد بررسی بودجه کل کشور، فضای رسانه‌ای متأثر از لایحه بودجه شده و اظهارنظرهای متفاوتی درباره میزان و یا تغییر بودجه هر یک از دستگاه‌ها و نیز کمک‌های مالی به مؤسسات خارج از دولت طرح می‌گردد. اما آنچه امسال را از این نظر متفاوت کرد همراهی بی‌سابقه برخی مسئولان دولتی و بخصوص شخص رئیس‌جمهور با این جریان رسانه‌ای بود. به‌گونه‌ای که وی در اظهارنظر عجیبی گفت: «مردم راجع به بودجه صحبت می‌کنند و می‌گویند که فلان دستگاه چرا آن‌قدر پول می‌گیرد؟ این حق مردم است. مردم مقایسه می‌کنند که چرا برای فلان دستگاه فرهنگی این میلیارد بودجه گذاشته‌اید؛ اعتراض می‌کنند که چرا آن‌قدر زیاد است. اهلاً و سهلاً همه‌چیز برای مردم است و نظرات مردم باید در رأس باشد. اگر نظر عمومی مردم- نه چند نفر- این است و اگر دولت به این برسد که این خواست اکثریت است، خب اکثریت اگر چیزی می‌گویند آنها درست می‌گویند. حق با دولت نیست؛ حق با ملّت است. » این جملات آقای روحانی بدان معناست که چند قرن تجربه بشری را در شکل‌گیری مجلس شورا را به کناری نهیم و بسان آتن در یونان باستان برای هر چیز از جمله بودجه از مردم رأی‌گیری مستقیم کنیم! البته رئیس‌جمهور توضیح نداد که چرا برای میزان فیش‌های حقوق مدیران دولتی از مردم نظرخواهی نمی‌کند؟

اکنون نوبت همکاران داخلی فتنه نیوز است

تقریباً واضح است که در جریان ناآرامی‌های اخیر آنچه در گسترش یکباره و تبدیل اعتراضات به آشوب و اغتشاش نقش پررنگی داشت، «رسانه‌های نوین»، «شبکه‌های اجتماعی» و ابزارهای «نرم افزارهای پیام رسان تلفن همراه» بود. در این میان نقش شبکه پیام رسان تلگرام و به خصوص چند کانال تلگرامی خاص در دمیدن در آتش این فتنه برجسته است. البته این کانال‌ها و به طور مشخص کانالی تحت عنوان آمد‌نیوز که باید آن را «فتنه نیوز» خواند مدت دو سال است که فعالیت دارد و این اولین بار نبود که به فتنه انگیزی در میان جامعه ایرانی می‌پرداخت. اما این بار تمام چارچوب‌های حرفه‌ای رسانه‌ای را به کنار نهاده و بدون تعارف و حفظ ظاهر، به اقداماتی همچون «آموزش ساخت سلاح‌ها و مواد منفجره دست‌ساز»، «تعلیم روش آشوب و اغتشاش» و «معرفی کردن مراکز حکومتی و تشویق آشوبگران به حمله به آنها» پرداخت که آشکارا نشان از اتصال و وابستگی این کانال و کانال‌های مشابه به سرویس‌های اطلاعاتی متخاصم و نیز گروهک‌های تروریستی است. 

موج‌سواری سیاسی روی نارضایتی‌های اجتماعی

تأملی در نارآرامی های اخیر شهرهای کشور

فتنه اجتماعی را فهم کنیم

این روزها یکی از مهم‌ترین پرسش‌ها در خصوص ماهیت ناآرامی‌هایی است که در تعدادی از شهرهای کشور بروز کرده است. برخی تلاش کرده‌اند این‌گونه تجمعات را سیاسی قلمداد نموده و تأویل و تفسیرهای سیاسی از ریشه‌ها و پیام‌های آن ارائه دهند. برخی دولتمردان همچون معاون اول رئیس‌جمهور، آن‌را به مخالفان دولت منتسب کرده‌اند و ضدانقلاب خارج نشین و سلطه گران بین‌المللی نیز از فرصت استفاده کرده و این تجمعات اعتراضی را بر ضد جمهوری اسلامی معرفی می‌کنند. در این میان باید گفت درک واقعیت‌های این‌گونه ناآرامی‌ها و فهم صحیح از آن‌یک ضرورت جدی در جهت حل معضل است.

هوشیاری در برابر فتنه‌های آینده

به‌کارگیری الگوها و رهیافت‌های نوین (و به‌اصطلاح نرم) در مقابل نظام جمهوری اسلامی ایران، سابقه‌ای به درازای سه دهه دارد. تجربه پیاده‌سازی الگوهای متنوع براندازی اعم از شبیخون فرهنگی، براندازی سیاسی، شکاف سازی ملی و جنگ اقتصادی نشان می‌دهد دشمن در حوزه‌های مختلف منازعه، خود را آزموده و تجربه معتنابهی را از نبرد نرم با ایران اسلامی اندوخته است. در نیمه دوم دهه 80 که روند اقتدارافزایی ایران در سطح ملی و فراملی شتاب فوق‌العاده‌ای یافته بود، مهم‌ترین معمایی که ذهن اتاق‌های فکر غربی را به خود مشغول کرده بود، دکترین مناسب برای مهار و مقابله با این روند بود. 

خطر تشکل یک‌بارمصرف دولت‌ساخته

در حالی امسال 16 آذر روز دانشجو را سپری می‌کنیم که سیاست‌های دولتی نسبت به فضای تشکلی دانشجویی جنجال‌برانگیز بوده است. از سال 92 از نقاط ضعفی که مدیران جدید قوه مجریه در حوزه دانشگاه احساس می‌کردند، فقدان بدنه دانشجویی وابسته در فضای دانشگاهی بود. البته ماجرای ضعف بدنه فعال جریان موسوم به اعتدال، به دانشگاه محدود نمی‌شده و در تمام این چند سال، بدنه عاریتی از دیگر جریانات سیاسی، سیاهی لشکر تجمعات و میتینگ‌های سیاسی این جریان را تأمین کرده است. ناگفته پیداست که اوضاع در دانشگاه، وخیم‌تر نیز است، چراکه آنچه به‌عنوان «اعتدال» عرضه می‌گردد، خصوصاً با ابعاد محافظه‌کارانه‌اش، به‌هیچ‌روی شور و اشتیاقی در میان جوانان و دانشجویان نمی‌انگیزد و نمی‌توان به آن برای جریان‌سازی امید بست. 

درس‌ها و عبرت‌های بحران مؤسسات اعتباری

 

هرچند مسئولان از حل مشکل 98درصد سپرده‌گذاران مؤسسات اعتباری بحران‌زده خبر می‌دهند، اما در واقع از نظر حجم ریالی، بیشتر سپرده مردم همچنان بلاتکلیف است؛ به گونه‌ای که برای مثال بنا بر اظهارات مسئولان بانک مرکزی، یکی از تعاونی‌های زیرمجموعه مؤسسه مجاز کاسپین به تنهایی 8600 میلیارد تومان سپرده جذب نموده بود که اکنون برای حل و فصل ماجرا، 3600 میلیارد تومان در قبال اعتبار تخصیص یافته است. این بدان معناست که بیش از نیمی از حجم ریالی سپرده‌های مردم همچنان تعیین تکلیف نشده است. در باقی مؤسسات بحران‌زده نیز تقریباً اوضاع به همین منوال است. با این حال نمی‌توان انکار کرد که پرداخت حداقل بخشی از پول همه سپرده‌گذاران اقدام مثبتی بود که البته ‌ای کاش زودتر انجام می‌گرفت. به هر روی بحران نکول بانکی که این مؤسسات بدان‌ها مبتلا شدند، درس‌ها و عبرت‌های متعددی برای مسئولان مردم کشورمان داشت که لازم است، برای جلوگیری از رویدادهای مشابه در آینده بدان‌ها توجه کنیم.

لزوم برجام‌زدایی از اقتصاد ایران

از روزهای نخست شروع مذاکرات هسته‌ای در دوره دولت یازدهم، مهم‌ترین مناقشه میان صاحبنظران، تحلیلگران و فعالان عرصه‌های سیاست و اقتصاد میزان اثربخشی مذاکرات و - به تبع آن- توافق احتمالی بر گشایش اقتصاد ملی و بهبود معیشت مردم ایران بود. این مناقشه البته در سطح نخبگان نماند و ذوق‌زدگی‌های خیابانی پس از توافق اولیه -که تصاویر به یادماندنی آن در بایگانی رسانه‌ها موجود است- نشان از اجتماعی شدن امید به مذاکرات داشت. البته ناگفته پیداست که کشیده شدن ذوق‌زدگی از مذاکرات و توافق ریشه در نشانی‌هایی داشت که عمدتاً از سوی برخی مسئولان و نخبگان به جامعه داده می‌شد. یک سوی دیگر نیز واهمه‌افکنی از رویدادهایی خیالی  بود که به جامعه القا می‌شد که در صورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات یا تأخیر در آن ممکن است به وقوع پیوندند. در نتیجه جمع این پروپاگاندای سلبی و ایجابی توأمان اولاً ساحت اجتماعی تا حد زیادی روی مذاکرات شرطی ماند و ثانیاً پیشرفت اقتصادی معطل مذاکرات ماند.

دیوار چه کسی کوتاه است؟

رئیس‌جمهور در مراسم آغاز سال تحصیلی دانشگاه‌ها در جملاتی که رنگ و بوی سیاسی داشت، با اظهار این جمله که «ظاهراً یک جناحی از ابتدا دیوارش کوتاه ساخته شده است»، گفت: «متأسفانه یک جناح همیشه تشویق می‌شود و جناح دیگر نیز همواره مورد تنبیه قرار می‌گیرد و باید این مسیر را رها کرد.» در نگاه اول می‌توان این اظهارات را به حساب اقتضای فضای هیجانی دانشگاه گذاشت و به راحتی از کنار آن عبور کرد. اما اگر بخواهیم از جایگاه گوینده این جملات به این نوع اظهارات نگاه کنیم، ماجرا تفاوت‌هایی دارد. رئیس‌جمهور، رئیس شورای عالی امنیت ملی است و طبیعتاً باید در اظهارات خود –آنگونه که خود نیز بدان تأکید می‌کند ـ فراتر از رقابت‌های جناحی به مسئله نگاه کند. 

اینگونه از جملات اقای روحانی استنباط می‌شود که مقصود وی آن است که جناح خاص – که احتمال زیاد مقصودش جریان حامی دولت فعلی است ـ از ابتدا مورد بی مهری و حتی برخورد بوده و در مقابل جریان رقیب مورد حمایت و تشویق بوده است. در این خصوص، اما چند نکته در خور تأمل است

قربانی بعدی برجام

از روزهای نخستین ورود ترامپ به کاخ‌سفید، یکی از مهم‌ترین پرسش‌ها درباره سیاست‌های دولت جدید، تصمیم درباره آینده برجام بود. خصوصاً آنکه ترامپ پیش از انتخابات صراحتاً از پاره کردن این توافق سخن گفته بود. البته روشن بود که ترامپ نیز پس از سرد شدن تب‌وتاب تنور انتخابات، موضع هوشمندانه‌تری درباره برجام اتخاذ خواهد کرد و روندهای کنونی نیز همین امر را نشان می‌دهد. 

 

در آخرین تحولات روزنامه واشنگتن‌پست از تصمیم ترامپ مبنی بر «تأیید نکردن پایبندی ایران به برجام» خبر داده و اعلام کرده که از نظر او این توافق‌نامه «در راستای منافع» کشورش نیست. این بدان معناست که به زبان ساده‌تر ترامپ می‌خواهد هزینه‌ گذار از برجام را به ایران تحمیل کند و ابزار او متهم کردن ایران به نقض برجام است. از این نکته که یکی از مهم‌ترین نقاط ضعف برجام، یکی بودن شاکی و داور یعنی امریکا است، هم بگذریم فعلاً باید بپذیریم شیشه عمر این توافق در دستان ساکن جدید کاخ‌سفید است. اما آیا او واقعاً هنوز به دنبال برهم زدن برجام است؟

کابینه دوازدهم در ترازوی ارزیابی

با معرفی وزرای پیشنهادی رئیس‌جمهور به مجلس، تشکیل کابینه دوازدهم وارد مرحله اجرایی شد و پس از پایان یافتن بررسی صلاحیت‌های افراد معرفی‌شده در مجلس، رأی اعتماد یا عدم اعتماد نمایندگان ترکیب نهایی هیئت دولت دوازدهم را مشخص خواهد کرد. کسانی که این فرایند را در رسانه‌ها دنبال می‌کنند، از اظهارنظرهای موافقان و مخالفان وزرای پیشنهادی، با نقاط ضعف و قوت این افراد تا حدی، آشنا شده و می‌توانند به قضاوت نسبی دراین‌باره دست یابند؛ اما آنچه باید بدان پرداخته شود، نیم‌نگاهی به ترکیب کلی کابینه و برخی نقاط کلیدی کلان در پیرامون آن است که در این نوشتار به‌طور اجمال بدان‌ها پرداخته خواهد شد.

تولید و اشتغال؛ اولویت دولت دوازدهم

با تنفیذ رأی ملت از سوی رهبر معظم انقلاب، بار دیگر رئیس‌جمهور در جایگاه حقوقی خود مستقر شد و بحث‌ها بر سر رویکردها و ترکیب کابینه دوازدهم بالا گرفته است. اما مهم‌تر از کیفیت و ترکیب کابینه دوازدهم، اولویت‌های این کابینه است و مردم انتظار دارند دولت جدید مطالبات و نیازهای واقعی آنها را دنبال کند.