عبرت از اعتمادسوزی دولت قبل

 

دولت سیزدهم در حالی کار خود را آغاز می‌کند که کارنامه دولت‌های پیشین خصوصاً دولت دوازدهم پیش چشم افکار عمومی قرار دارد. در واقع باید گفت تجربه دولت دوازدهم، باید مایه عبرت برای آیندگان و در درجه نخست دولتمردان سیزدهم باشد. یکی از جنبه‌های عبرت‌آموزی از کارنامه دولت دوازدهم در حوزه سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی است که اینک در هفته دولت در خور بررسی است. از همان زمان که حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری یازدهم با نتیجه‌ای بسیار لب مرزی (0/7 درصدی) رقبا را پشت سر گذاشت و عالی‌ترین مسئولیت اجرایی را بر عهده گرفت، تأویل‌های متعددی در خصوص این رأی و پیامد‌های آن ارائه شد و بسیاری آن را نشانه‌ای بر سرمایه اجتماعی شکننده اعتدال‌گرایان تلقی و امتداد حرکت آن را با چالش‌های بسیاری پیش‌بینی کردند، حتی بسیاری در این خصوص تردید داشتند که رئیس‌جمهور یازدهم بتواند در انتخابات دوازدهم پیروز میدان باشد.
هر چند انتخابات ۹۶ با فضای خاص خود و دوقطبی‌سازی سلبی حاکم بر آن و نیز ابهاماتی که در خصوص مهندسی توزیع جغرافیایی تعرفه انجام گرفت، به سود آقای روحانی پایان یافت، اما بروز حوادثی همچون دی‌ماه ۹۶ (درست چند ماه بعد از انتخابات) و نیز ماجرای حوادث آبان ۹۸ و نوع مواجهه شخص رئیس‌جمهور با آن، نشان داد چالش سرمایه اجتماعی ساکنان کنونی پاستور همچنان پابرجاست. فراتر از روند تغییرات کاهنده یا فزاینده سرمایه اجتماعی و نیز رویداد‌های حمایت‌ساز یا گریزان‌کننده سیاسی- اجتماعی، یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در شکل‌گیری سرمایه اجتماعی، شاخصه‌ای به نام «اعتماد» است که بدون توجه به آن نمی‌توان به امر مهم «سرمایه اجتماعی دولت» پرداخت. اعتماد مهم‌ترین عاملی است که بدنه اجتماعی حامی یک رئیس‌جمهور و دولت آن را چه هنگام اخذ رأی و چه در فرازوفرود‌های عمر کابینه شکل می‌دهد. تجربه نشان داده است میزان اعتماد به مدیران و دستگاه‌ها در طول مقطع فعالیتشان ثابت نبوده و بسته به نوع رفتار و خروجی‌های مدیریتی متغیر است.

تقصیر مجلس بود!

 

آقای روحانی در یکی از آخرین نطق‌های خود در واپسین روز‌های تصدی ریاست جمهوری گفته است: «در زمینه تحریم اگر قانون مجلس جلوی ما را نگرفته بود عید نوروز تحریم را برداشته بودیم. بنابراین، دولت همه گام‌های خود را برای رفع تحریم برداشت. در گزارش ارسالی وزیر امور خارجه به مجلس برای نمایندگان، روشن است که چه به دست آورده‌ایم.» به نظر می‌رسد مقصود او از جلوگیری مجلس، قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» است که در آذرماه سال گذشته به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.

غارت تتمه غنائم در دقیقه ۹۰

 

کمتر از یک ماه تا پایان کار دولت دوازدهم باقی‌مانده و مطابق معمول پایان دولت‌های هشت‌ساله انتظار تغییرات گسترده‌ای در کابینه آینده و مسئولیت‌های ارشد اجرایی نسبت به وضع کنونی وجود دارد. البته نمی‌توان انکار کرد که ناکارآمدی حادی که در چند سال اخیر در دولت بروز یافته و به‌تبع آن موجی از نارضایتی اجتماعی را رقم زده، نوعی انتظار مضاعف در تغییر مدیران اجرایی را سبب شده و حتی در بخش قابل‌توجهی از مردم، کار به شمارش روز‌های باقی‌مانده از دولت دوازدهم رسیده است.

یوم‌الحساب وضع موجود

 

هشت سال پیش و در چنین روز‌هایی رقابت‌های انتخاباتی ریاست جمهوری یازدهم در حال اوج گرفتن بود و یکی از غیرمنتظره‌ترین انتخابات تاریخ از حیث نتایج و پیروزی نامزد منتخب با رأیی شکننده را رقم زد. رئیس‌جمهور منتخب با رأیی در حدود اندکی بالای نصاب اکثریت به پاستور راه یافت و این خود نشان‌دهنده تردید‌هایی جدی بود که نسبت به موفقیت او و دولتش در میان افکار عمومی از همان ابتدا وجود داشت.

دیپلماسی عزت‌آفرین یا دیپلماسی التماسی؟

 

با انتشار صوت جنجالی ظریف در رسانه‌های بیگانه، یکی از سؤالاتی که به‌طورجدی مطرح شد، چرایی اصرار عجیب او بر تقابل‌نمایی میان «میدان» و «دیپلماسی» بود. علاوه بر آن روایت یکسویه و بعضاً حاوی داده‌های غلط (خواه از سر بی‌اطلاعی، خواه غرض‌ورزی سیاسی) وی به‌نوعی ابهاماتی آفریده که البته در جای خود باید به آن‌ها پرداخت.

حاشا در زنگ حساب!

 

رئیس‌جمهور اخیراً در ادامه اظهارات جنجال‌آفرین خود، منکر نقش نظارتی مجلس شده و گفته است: «گاهی مثلاً برخی نمایندگان می‌گویند باید بر کار وزرا نظارت کنیم. این برداشت ناقص از قانون اساسی است. ما اصلاً در قانون اساسی، نظارت بر کار دولت نداریم. نظارت بر وزیران، وظیفه رئیس‌جمهور است، نه نمایندگان. در قانون اساسی، نظارت مجلس بر کار وزرا مطرح نشده است.»

طبیعتاً بی مبنا بودن این نگاه، چنان واضح است که نیازی به نقد و پاسخ به آن ندارد، اما مقصود گوینده از طرح چنین گزاره‌هایی ـ که آشکارا مردود است ـ درخور تأمل است. از یک منظر این‌گونه اظهارات را باید در چارچوب نگاه کلی آقای رئیس‌جمهور، تحلیل کرد که در طول چند سال گذشته میل چندانی به شنیده شدن نگاه‌های متفاوت با خود را نداشته و نشانه‌های آن را می‌توان در عباراتی از قبیل بی‌شناسنامه، کم‌سواد، عصر حجری، کم‌عقل، بزدل و دروغگو دید که هر از گاهی از ایشان در خصوص منتقدانش شنیده می‌شد.

عوامل تغییر اعتماد به دولت‌ها

مردادماه در تقویم سیاسی ایران به عنوان ایام جابه‌جایی دولت‌ها بوده و در نیمه این ماه تحلیف رئیس جمهور برای یک دوره چهارساله انجام می‌پذیرد. اینک هفتمین سال دولت رئیس جمهور کنونی پایان یافت و فقط یک سال پایانی عمر این دولت باقی مانده است.

مواجهه منطقی مجلس با دولت در حال فرود

یکی از مهم‌ترین محور‌های بیانات دیروز رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار تصویری نمایندگان مجلس یازدهم ذیل چهارمین توصیه معظم له در خصوص «تعامل و هم‌افزایی قوا» مطرح شد. بر این اساس ایشان اجرای دقیق و کامل مصوبات مجلس را وظیفه قوای مجریه و قضائیه و در نظرگرفتن ظرفیت‌ها و واقعیت‌های کشور در مصوبات را رسالت قوه مقننه دانستند. در همین بخش بود که در میان نکات مطروحه در بیانات معظم له به مسئله نوع مواجهه با مدیران اجرایی از سوی نمایندگان مجلس نیز اشاره شد

مراقب ابرتورم باشید!

شرایط ویژه اقتصادی کشور و چالش‌های گسترده‌ای که اقتصاد ملی با آن مواجه است، واقعیتی است که بر حوزه‌های گوناگون سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور سایه افکنده است. سقوط آزاد ارزش پول ملی در برابر ارز‌های خارجی و کاهش قدرت خرید مردم که از حجم سفره آنان روز به روز می‌کاهد، به یکی از مهم‌ترین موضوعات نگرانی‌های عمومی جامعه تبدیل شده است. آنچه بر پیچیدگی موضوع می‌افزاید نوعی بی عملی مشهود برخی مدیران اجرایی و اکتفا کردن به حرف درمانی‌های بی حاصل در مواجهه با شرایط کنونی است.

سردرگمی در اردوگاه چپ

مطالعه این روز‌های رسانه‌های متعلق به جریان موسوم به دوم خرداد، یک پیام واضح را در ذهن متبادر می‌کند و آن وجود نوعی تحیر سیاسی در این طیف است. اما ریشه این سردرگمی در چیست؟ تحولات سیاسی کشور در سال‌های اخیر و خصوصاً پس از فتنه ۸۸ و دوره دولت یازدهم و دوازدهم، وارد مراحل جدیدی شده و تغییراتی مهم در آرایش جریانات سیاسی رخ‌داده است. بخشی از جریانی که میدان‌دار فتنه ۸۸ بود، پس‌ازآنکه مسیر آشوب خیابانی را در امتیازگیری و چانه‌زنی ناکارآمد دید، با هوشمندی حضور خود را در فتنه کمرنگ و بی‌آنکه از آن برائت جوید، صف خود را جدا کرد.

فاصله فضایی میان «می‌توانیم» و «نمی‌توانیم»

حدود دو سال پیش بود که مقامات امریکایی از تصمیم برای تشکیل نیروی فضایی به عنوان ششمین شاخه نیرو‌های نظامی امریکا خبر دادند. بر این اساس این نیرو در کنار نیرو‌های زمینی، هوایی، دریایی، تفنگداران دریایی و گارد ساحلی به عنوان یکی از عرصه‌های اقدام نظامی دولت ایالات متحده امریکا قلمداد شد.

ضلع داخلی باند آمدنیوز را رها نکنیم

موفقیت اخیر پاسداران گمنام امام زمان (عج) در عملیات پیچیده و چندوجهی بازداشت سرکرده باند جنگ روانی موسوم به آمدنیوز، علاوه بر آنکه قدرت جامعه اطلاعاتی سپاه را بار دیگر در سطح ملی و فراملی به رخ کشید، پیامد‌ها و رهاورد‌های مهمی در آینده خواهد داشت که لازم است مورد مداقه و تأمل قرار گیرد. همگی به یاد داریم که در چند سال اخیر باند جنگ روانی مذکور در جهت تهاجم سنگین رسانه‌ای علیه نظام جمهوری اسلامی و ارکان آن و نیز بی ثبات سازی کشور چه اقداماتی را پیگیری کرد و در اغتشاشات دی ماه سال ۱۳۹۶ حتی تمام چارچوب‌های حرفه‌ای رسانه‌ای را به کنار نهاده و بدون تعارف و حفظ ظاهر، به اقداماتی همچون «آموزش ساخت سلاح‌ها و مواد منفجره دست‌ساز»، «تعلیم روش آشوب و اغتشاش» و «معرفی کردن مراکز حکومتی و تشویق آشوبگران به حمله به آنها» پرداخت که آشکارا نشان از اتصال و وابستگی این شبکه به سرویس‌های اطلاعاتی متخاصم و نیز گروهک‌های تروریستی است.

بازی با برگه «ملاقات در وقت اضافه»

هنوز چند روز از توصیه صریح رهبر معظم انقلاب اسلامی به اعضای کابینه مبنی بر «پرهیز از پرداختن به حواشی و فروع» نگذشته که اظهارات آقای روحانی در همایش دستاورد‌های دولت در توسعه زیرساخت‌های روستایی بار دیگر مجالی برای حاشیه‌پردازی و جنجال‌آفرینی فراهم کرده است. فارغ از محتوای سخنان وی که جای نقد بسیار دارد، طرح اینگونه مسائل در شرایط فعلی وپس از شش سال عملکردی اینچنین، در خور تأمل فراوان است.

از برجام ­درمانی تا اینترنت­ تراپی

همه این جمله را از رئیس جمهور کنونی در کوران رقابت‌­های انتخاباتی شنیدیم که وعده داد «هم چرخ سانتریفیوژ بچرخد و هم چرخ اقتصاد» و البته این تنها وعده نامزد پیروز انتخابات نبود. اما آنچه درباره آن کمتر شنیده شد و مع‌­­­الاسف در رقابت‌های انتخاباتی معمولاً مورد غفلت قرار می‌گیرد، برنامه‌ها و راه حل‌های نامزد‌ها برای تحقق وعده‌ها است. در واقع ارائه راه­ حل شرط لازم برای وعده ­دادن است که متأسفانه مغفول واقع می‌شود.

کدام اشتغال؟

قریب به دو هفته پیش بود که آقای حسن روحانی رئیس‌جمهور در نشست موسوم به «ایران هوشمند» با طرح این ادعا که امروز یک استارت­‌آپ قادر است، اشتغال عظیمی برای کشور ایجاد نماید، گفت: «اینکه یک استارت‌­آپ بتواند یک‌میلیون و ۶۰۰ هزار شغل طی چهار سال ایجاد نماید، افتخار بزرگی برای نسل جوان و تحصیل‌کرده و همچنین رفاه اجتماعی مردم است.»

برداشت از صندوق توسعه، شاید وقتی دیگر!

رئیس دفتر رئیس جمهور اخیراً از تخصیص مبلغ ۵ هزار میلیارد تومان از صندوق توسعه ملی به بازسازی مناطق سیل‌زده (سیل ابتدای سال جاری) خبر داده و اظهار امیدواری کرده که این تخصیص موجب جهش بازسازی این مناطق گردد. البته به یاد داریم که چند ماه پیش رهبر معظم انقلاب اسلامی در پاسخ نامه رئیس‌جمهور به‌صورت مشروط و با قید «در صورت انسداد راه‌های ممکن دیگر» با این راهکار موافقت و البته تأکید کرده‌اند روش‌هایی همچون «۵ درصد مقرر در بودجه عمومی کشور برای جبران خسارت حوادث غیرمترقبه»، «جابه‌جایی در ردیف‌های بودجه‌های عمرانی» و «بیمه‌ها و تسهیلات بانکی» ابتدا به‌کارگیری شود. به نظر می‌رسد راه‌هایی به‌جز برداشت از صندوق توسعه ملی نیز برای تأمین مالی وجود دارد که با توجه به سیاست‌های کلی کشور، بهتر است این راه‌حل‌ها ابتدا موردبررسی قرار گیرند و در صورت عدم امکان، سراغ صندوقی رویم که متعلق به نسل‌های آینده این کشور است که در ادامه برخی از این راه‌حل‌ها موردبررسی قرار می‌گیرد.

مستضعفین را فراموش نکنیم

از رویکرد‌های کلان انقلاب اسلامی، حمایت دولت و نظام از مستضعفان و محرومان بوده و رهبر کبیر انقلاب و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی در تمامی عمر گرانمایه خود همواره بر رسیدگی به وضعیت مستضعفان و محرومان جامعه و رفع مشکلات آنان تأکید داشتند و احقاق حقوق این طبقه و برقراری عدالت اجتماعی از دغدغه‌های همیشگی آن امام بزرگوار بود. 

رسانه‌های بی­‌شناسنامه یا شناسنامه‌دار

«از همه می‌خواهیم با شناسنامه حرف بزنند. بگویند از کجا هستند، وابسته به کدام جناح هستند و با نام جناح خود سخن بگویند نه با نام ملت ایران.»
پنج سال پیش در چنین روز‌هایی در جریان برگزاری بیست‌وهفتمین نمایشگاه کتاب تهران رئیس‌جمهور منتقدان دولت را «بی‌شناسنامه» خواند و با چنین عباراتی آن‌ها را تخطئه کرد. 
اکنون البته گویا رویه تغییر کرده و دولت دوازدهم دیگر میل چندانی به شناسنامه‌دار بودن رسانه‌ها و تریبون‌ها ندارد. گرانی و کمیابی کاغذ، امان از رسانه‌های مکتوب بریده و به اذعان مدیران دولتی «در سال گذشته ۲۶۰ هزار تن کاغذ با ارز دولتی واردشده و فقط ۱۰ درصد آن به دست مطبوعات رسیده است.» در چنین شرایطی یکی از مدیران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تأکید می‌کند «مردم دیگر روزنامه‌خوان نیستند و یارانه دولتی هم کم شده که این با چند تحول مرتبط است» و در نهایت توصیه می‌کند که رسانه‌های مکتوب سراغ «پلت‌فرم دیجیتالی» بروند!

پیشنهاد‌هایی برای تأمین مالی جبران خسارات سیل

وقوع سیل در روز‌های پایانی سال ۱۳۹۷ و آغازین ۱۳۹۸، گرچه با تخریب گسترده اموال و املاک مردم و حوزه‌های زیربنایی و اقتصادی همراه بوده، اما برکات گسترده‌ای در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی نیز به دنبال داشته و خواهد داشت. تأمین بیش از نیاز آب برای کشور، درحالی‌که در چند سال گذشته شاهد روند خشکسالی در نقاطی از کشور بودیم، پرآب شدن تالاب‌های تشنه و سفره‌های آب زیرزمینی کم‌بهره از یک‌سو و نیز ایجاد موج همدلی و قرابت گسترده اجتماعی در لایه‌های گوناگون جامعه، رهاورد‌های شیرینی است که تلخی‌های ویرانی سیل را التیام می‌بخشد. بااین‌حال ازآنجاکه این روزها، تأمین منابع برای جبران خسارت‌های سیل و بازسازی خانه‌ها و زیرساخت‌های تخریب‌شده به یکی از مهم‌ترین موضوعات بحث‌های حاکمیتی بدل شده، پیشنهاد‌هایی برای تأمین این منابع ارائه می‌گردد

ضرورت اصلاح ساختاری بودجه‌بندی معیوب و نامتوازن

رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانیه تحلیلی گام دوم انقلاب اسلامی «بودجه‌بندی معیوب و نامتوازن» را از جمله عیوب ساختاری‌ای که کشور با آن مواجه است دانستند که باید برای رفع آن چاره‌اندیشی نمود. اکنون‌که در ماه‌های پایانی سال و موعد بررسی بودجه کل کشور، فضای رسانه‌ای متأثر از لایحه بودجه شده ضروری است در خصوص این نقطه‌ضعف ساختاری تأمل و برای اصلاح آن اقدام گردد

خطر گرایش به اشرافی‌گری

رهبر معظم انقلاب اسلامی در ضمن بیانات خود در دیدار مردم قم خطاب به مسئولان و دولتمردان فرمودند: «قدر موقعیت‌های خودتان را بدانید. اینکه شما در فلان مسئولیت مشغولید، نعمت بزرگ خدا است. [اینکه]انسان بتواند مسئولیت داشته باشد و کار کند برای یک چنین اهدافی، برای یک چنین ملّتی، برای یک چنین کشوری، این نعمت بزرگ پروردگار است؛ قدر این را باید بدانند و شاکر باشند. ثانیاً به لوازم این نعمت بزرگ عمل بکنند؛ مراقبت بکنند گرایش به رفتار غلط، گرایش به اشرافی‌گری، گرایش به اسراف، گرایش به آن چیزی که در بین دولتمردان طاغوتی رایج است، پیدا نشود؛ این وظیفه دولتمردان ما است. راه، راه اسلام است؛ حکومت اسلامی. ما مثل امیرالمؤمنین نمی‌توانیم عمل کنیم،  امّا می‌توانیم آن را یک مسیری بشناسیم و بدانیم که به آن‌طرف می‌شود حرکت کرد، در سایه آن راه باید حرکت بکنیم.»

اکنون نوبت مدیران مقصر است 

سه ماه پیش، یعنی در نیمه دوم مرداد ماه سال جاری، رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اقشار مختلف مردم در ضمن بیانات مهم خود به مسئله سوءتدبیر و سوءاستفاده‌های رخ داده در بحران ارزی اشاره کردند و به لزوم پیگیری و برخورد با مسببان آن تصریح فرمودند.

مواجهه عقلایی و عزتمندانه با برجام

مواجهه عقلایی و عزتمندانه با فرجام برجام

رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام، چارچوب برخورد منطقی، عقلانی و عزتمندانه با خروج امریکا از برجام را مشخص نمودند. با مروری بر این بیانات می‌توان مؤلفه‌های مواجهه نظام و کشور با شرایط جدید را تبیین کرد و انتظار می‌رود تلاش همه تصمیم‌گیران، مدیران و نخبگان بخش‌های گوناگون در این راستا قرار گیرد

بازآرایی در مقابل بازی جدید واشنگتن

با اعلام رسمی خروج دولت ایالات متحده امریکا از برجام، پرونده مواجهه نظام سلطه و نظام اسلامی وارد مرحله جدیدی شد که شرایطی متفاوت از گذشته را داشته و مستلزم اتخاذ رویکردهای متناسب با مقتضیات جدید است. از آنجایی که اتخاذ تصمیم صحیح در مقطع کنونی مستلزم فهم دقیق از شرایط جدید و بایسته‌های آن است، ضروری است مختصات حالت فعلی و لوازم آن بررسی گردد‌. به نظر می‌رسد اهم مختصات شرایط جدید پیش رو را در موارد ذیل به طور اجمال می‌توان بیان کرد

امان از سازهای ناکوک

پیشرفت و تعالی هدف هر جامعه‌ای است و البته وجود موانع گوناگون می‌تواند تحقق این هدف را با چالش مواجه سازد. درباره موانع و چالش‌های بر سر راه پیشرفت کشورمان می‌توان فهرست قابل توجهی را ارائه کرد، اما اراده نگارنده در این مجال محدود، بررسی یکی از چالش‌هایی است که به طور ویژه در کشور ما حرکت عمومی جامعه و نظام اجرایی و حکمرانی کشور را با اختلالات جدی مواجه ساخته است.