رونمایی از گفتمان انتخاباتی روحانی
دکتر حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهور که بسیاری او را از چهره‌های اصلی ستاد انتخاباتی روحانی می‌دانند، پس از ثبت‌نام روحانی در انتخابات دوازدهم، از گفتمان انتخاباتی او رونمایی کرد. او در یادداشت اخیر خود در شبکه‌های اجتماعی از «آزادی»، «امنیت»، «آرامش» و «پیشرفت» به عنوان چهار ستون گفتمان روحانی در انتخابات 96 یاد می‌کند. هرچند برای فهم بیشتر مقصود طراحان گفتمان انتخاباتی روحانی از چهار واژه فوق باید صبر کرد تا تبیین‌های تفصیلی این مفاهیم در ادبیات و تبلیغات نامزد این جریان بروز یابد، اما با تأملی کوتاه بر پیشینه و نسبت‌شناسی رابطه میان جریان موسوم به اعتدال‌گرا و این کلیدواژگان اساسی، می‌توان نکاتی را مورد اشاره قرار داد. در ادامه خواهیم کوشید در ذیل هر یک از این واژگان به بررسی نگاه واقعی جریان مذکور بپردازیم.
1- مفهوم «آزادی» هرچند از مهم‌ترین شعارهای جریان دوم خرداد بوده است، اما جریان تکنوکرات از گذشته نسبت چندان مثبتی با آن نداشته است. آزادی خصوصاً در حوزه سیاسی و مجال‌بخشی و سعه‌صدر در مقابل انتقاد چه در دوره موسوم به سازندگی و چه در دوره دولت یازدهم از مهم‌ترین مطالبات جریانات و چهره‌های منتقد دولت بوده است، اما در مقابل رفتارشناسی دولت‌های مذکور نشان می‌دهد این دولت‌ها کارنامه چندان امیدبخشی ندارند. به کار بردن الفاظی همچون «بی‌شناسنامه»، «بی‌سواد» و... در مواجهه با منتقدان یا برخوردهای غیرقابل پذیرش برخی اعضای دولت همچون وزرای بهداشت و راه در مقابل فرماندار یک منطقه محروم یا خبرنگار به خوبی نشان می‌دهد، هرچند واژه «آزادی» در ادبیات جریانات حامی دولت پررنگ است، اما در عملکرد دولت هیچ‌گونه مابه‌ازای واقعی پیدا نمی‌کند و می‌توان گفت دقیقاً در نقطه مقابل آن قرار دارد.
اینکه چگونه دولتی که خود التزام عملی چندانی به تحقق آزادی‌های مشروع ندارد، در تبلیغات انتخاباتی بر این محور تأکید می‌کند، از لطایف روزگار است که بی‌شباهت به طنزواژه‌های سیاسی این روزها همچون انکار وعده معروف 100 روزه نیست.
2- «امنیت» یکی از مهم‌ترین کارویژه‌های هر حکمرانی است و اکنون نیز یکی از نقاط قوت فعلی جمهوری اسلامی ایران نیز هست. در شرایطی که منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا در طوفانی از بی‌ثباتی و ناامنی گرفتار آمده، ایران اسلامی در بالاترین ضریب امنیتی قرار دارد و مردم ایران نیز از این موهبت بی‌نظیر برخوردارند، اما نکته قابل‌تأمل آن است که در ساختار رسمی نظام جمهوری اسلامی ایران، قوه مجریه متولی محوری تأمین امنیت کشور نیست و اتفاقاً این مأموریت عمدتاً بر عهده نهادهایی است که در سایر ارکان حاکمیتی کشور قرار دارند. اینکه آقای روحانی و ستاد انتخاباتی ایشان در حال بهره‌برداری سیاسی از دستاورد تلاش بخش وسیعی از ارکان نظام به نفع خود در انتخابات پیش‌رو هستند، طنز تلخ دیگری است که در گفتمان انتخاباتی این جریان بروز یافته است، اما روشن است که جامعه خرج کردن انتخاباتی از تلاش دیگران را نخواهد پذیرفت.
3- «آرامش» دیگر کلیدواژه مطرح در گفتمان انتخاباتی دولت مستقر است که نکات قابل تأمل زیادی در مورد آن وجود دارد. از جمله آنکه در چهار سال گذشته یکی از مهم‌ترین راهبردهای سیاسی دولت و جریان حامی آن در فضای اجتماعی، دامن زدن به دوقطبی‌های کاذب و شکاف‌های مصنوعی در جامعه است. این رویکرد دقیقاً در تضاد با حفظ آرامش اجتماعی است. مدیرانی که برای فرار از پاسخگویی در خصوص ضعف کارنامه و عملکرد، به فرافکنی می‌پردازند، اتهام‌افکنی می‌کنند و جامعه را با طرح مسائل فرعی به خود مشغول می‌کند، نمی‌توانند از اولویت «آرامش» دم بزنند. این تناقض آشکار میان کارنامه مدیران جریان موسوم به اعتدال و این ادعای انتخاباتی، چیزی نیست که بتوان انکار کرد.
4- آخرین دال مطرح در گفتمان انتخاباتی جریان دولت، «پیشرفت» است که واژه‌ای مقبول و مورد اعتنای جریانات فکری و سیاسی گوناگون است، اما تبیین و تعریف دقیق آن است که روشن می‌کند جهت‌گیری و محتوای آن چگونه است. تاکنون تبیینی که توسط حلقه‌های فکری نزدیک به دولت از این مفهوم شده، توسعه با نگاه «برون‌ز‌ا» بوده است. به این معنا که برای پیشرفت، نشانی خارج از کشور ارائه می‌شود. تجربه چهار ساله گذشته ناکارآمدی این نگاه را تا حد زیادی برای افکار عمومی ثابت کرده است و لفاظی‌های فریبنده برای در پیش گرفتن «اقتصاد مقاومتی» از سوی این حلقه‌های فکری نیز چندان باور‌پذیر نیست.
بنابراین هرچند تأکید بر واژه «پیشرفت» در گفتمان انتخاباتی این جریان مشاهده می‌شود، اما در شرایط رکود عمیق که بر اقتصاد کشور حاکم شده است، این ادعا هیچ ما‌به‌ازایی در عالم واقع به خود نمی‌یابد.
به این ترتیب باید گفت چرخه مهندسی و تسری گفتمان انتخاباتی جریان موسوم به اعتدالی، چرخه‌ای ناقص و معیوب بوده و دال‌های این گفتمان هیچ‌گونه تناسبی با صحنه واقعیت‌های کشور ندارد. به بیان دیگر، اتاق فکر ستاد انتخاباتی این جریان از گفتمانی رونمایی کرده است که پوسته‌ای زیبا اما هسته‌ای پوک دارد. درون این مفاهیم هیچ نشانی از کارنامه این جریان مشاهده نمی‌شود و بلکه در برخی از مواضع، عملکردی در تضاد با این مفاهیم دارد. به این ترتیب از گفتمانی ناقص‌الخلقه و تهی از معنا رونمایی شده که معلوم نیست در آینده تا چه حد در صحنه انتخابات، کارکردهای یک گفتمان انتخاباتی را خواهد پذیرفت!
همین مطلب:
روزنامه جوان- رونمایی از گفتمان انتخاباتی روحانی
