رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مسئولان وزارت اطلاعات، با تعبیر این نهاد به‌عنوان «سنگری بسیار مهم و حساس» و «چشم بینا و بیدار نظام اسلامی» فرمودند: «وزارت اطلاعات، پوسته سخت نظام است و به‌هیچ‌وجه نباید آسیب‌پذیر شود.» با توجه به این تعبیر خاص بیان‌شده معظم‌له در خصوص وزارت اطلاعات و نیز حساسیت پیرامون آسیب‌پذیری آن، ضروری به‌نظر می‌رسد تا برخی از مهم‌ترین روزنه‌های آسیب‌پذیری این پوسته سخت نظام اسلامی تبیین گردد.
از همان روزهایی که «برجام» اعلام شد، مهم‌ترین انتظار زمان تحقق وعده‌هایی بود که طرف غربی در این متن ارائه کرده بود و به طور مشخص برچیده شدن کلیه تحریم‌های مالی و اقتصادی مطالبه عمومی مردم بود. هرچند با گذشت چند ماه و زمانی که تعهدات ایران انجام پذیرفت، روشن شد که این توقع از امریکایی‌ها زیاد است و نمی‌توان در مورد گشایش‌های پسابرجامی چندان حساب کرد.
اما جای این سؤال هست که چرا گشایش‌هایی که سال پیش در چنین روزهایی مرتباً وعده داده می‌شد- و حتی برخی در این مسیر راه مبالغه را در پیش می‌گرفتند- اکنون چرا تحقق نیافته است؟ به عبارت دیگر چرا امریکایی‌ها با نقض برجام، مسیر خدشه‌دار کردن آن را هموار می‌سازند؟ آیا مسیر «برجام» برای آنها دیگر مطلوبیتی ندارد یا آنکه مسئله چیز دیگری است!
با روی کار آمدن دولت یازدهم و تغییر تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای، روند جدیدی از این مذاکرات شروع شد که نهایتاً به پدیده‌ای به نام «برجام» ختم شد. توافقی که اکنون بیش از یک سال از اعلام آن می‌گذرد و اکنون محل مناقشه تحلیلگران و افکار عمومی در خصوص دستاوردها و نتایج آن است.
برجام مهم‌تر از آنکه یک توافق حقوقی باشد، یک پدیدار تاریخی است. نگاه تاریخی به برجام نه از سر ذوق‌زدگی، بلکه به جهت نقشی که در شکل‌گیری تاریخ یک ملت و البته ملل دیگر دارد، مهم است. به بیان دیگر هرچند عده‌ای روزهای ابتدایی به هر دلیل آن را یک توافق تاریخی می‌دانستند و غریو شادی سر می‌دادند، اما دوراندیشان به فراست دریافته بودند برجام هر اندازه بزرگ باشد، چیزی جز تکرار تاریخ نیست! اما آنچه آن را بااهمیت‌تر می‌سازد، درس‌آموزتر بودن آن است.
چند روز بیشتر به سومین سالگرد تحلیف رئیس‌جمهور دوره یازدهم در مجلس باقی نمانده و در آستانه ورود به چهارمین سال عمر این دولت هستیم. هرچند روزهای نخست در خصوص مفاهیمی همچون اعتدال، گفتمان دولت، نسبت آن به جناح‌های سیاسی، بحث و مناقشات بسیاری برپا بود، اما گذشت بیش از هزار روز از عمر کابینه به بسیاری از ابهامات پاسخ داده است. اکنون مهم‌ترین پرسش آن است که سال چهارم دولت یازدهم که سال پایانی آن نیز است، چگونه خواهد گذشت و آیا بخت ساکنان فعلی پاستور بر بقای یک دوره دیگر خواهد بود یا خیر؟
انتشار خبر بازداشت یکی از مدیران بانکی دارای فیش‌های نجومی، پرونده این فیش‌ها را وارد مرحله جدیدی کرد. به نظر می‌رسد در صورت انتشار بخش‌های جدیدی از اطلاعات مرتبط با این مدیران در روزهای آینده، بتوان با دقت‌نظر بیشتری قضاوت کرد. با این حال با اندک داده‌های موجود می‌توان به ژرفای کمتر مورد توجه قرار گرفته این ماجرا ورود پیدا کرد و آن را فهمید.
وقوع کودتای نافرجام در ترکیه، این کشور را به کانون توجهات رسانه‌ها و ناظران سیاسی تبدیل کرد. در این میان علاوه بر تحلیل‌هایی که در مورد کم و کیف این کودتا، ریشه‌ها و عوامل آن ارائه می‌شد، در مواضع برخی، نوعی بهره‌برداری از این تحولات نیز به چشم می‌خورد. جالب اینجاست که برخی سعی در استفاده مطلوب از این حادثه را داشتند که از خود کارنامه چندان رضایت‌بخشی در این زمینه ارائه نکرده‌اند.
از جمله یکی از مسئولان اجرایی اسبق که در فتنه 88 نیز نقش‌آفرینی کرده است در اظهاراتی قابل‌تأمل می‌گوید: «شکستن قانون و دهن‌کجی به رأی مردم فاجعه بزرگی است.» او همچنین ادامه می‌دهد: «هر جایی می‌خواهد باشد، کودتا محکوم است و باید همه آن را محکوم کنند. به‌کارگیری زور علیه قانون و گرفتن حق انتخاب از مردم، فاجعه بزرگی است.» او همچنین در همین سخنان خود تأکید کرده است: «باید مخالف را وادار کرد که در چارچوب قانون حرکت کند.»
لایحه پیشنهادی دولت برای اصلاح قانون بودجه 95 اکنون بر روی میز نمایندگان مجلس قرار دارد و قرار است اهالی بهارستان، آن را ارزیابی نموده و موافقت و یا مخالفت خود را با آن اعلام نمایند. در این میان یکی از جنجالی‌ترین بندهای این لایحه مربوط به حذف تخصیص 5000 میلیارد تومانی برای تقویت بنیه دفاعی کشور است. حذف این بند با توجه وضعیت کنونی کشور و تهدیدات پیش رو می‌تواند پیامدهای مهمی داشته باشد، ازاین‌رو نمی‌توان به‌آسانی از کنار آن گذشت.
کمتر از چند روز تا اولین سالگرد اعلام توافق جامع هسته‌ای میان ایران و کشورهای 1+5 (موسوم به برجام) مانده است و می‌توان در آستانه اولین سالگرد اعلام برجام به ارزیابی کلی از این توافق و نتایج اولیه آن پرداخت. البته ذکر این نکته ضروری است که برخی حامیان برجام و نیز برخی مسئولان اجرایی چندان موافق ارزیابی برجام نبوده و زمان حاضر را برای این امر «زود» می‌دانند، با این حال روشن است که موضوعی با این وسعت و اهمیت نمی‌تواند از دیدگاه ناظران و افکار عمومی دور بماند و منطقی نیست تا ارزیابی موضوعی که تأثیر آشکاری بر منافع ملی و راهبردی کشور دارد به آینده موکول شود.
امروز، به‌کرات سخن از توسعه به میان می‌آید و عده‌ای نیز برای مدل‌سازی آن نظریه‌پردازی می‌کنند. در میان نظرگاه‌های این حوزه می‌توان رهیافتی را شناسایی کرد که با تقسیم‌بندی جهان به توسعه‌یافته، درحال‌توسعه و توسعه‌نیافته این مفهوم را القا می‌کند که کشوری توسعه‌یافته به شمار می‌رود که دارای فرهنگ، آداب، رفتار و جهت‌گیری سیاسی با مختصات غربی باشد. بر این اساس درحال‌توسعه یعنی کشوری که در حال غربی شدن است و توسعه‌نیافته یعنی کشوری که در مسیر غربی شدن قرار ندارد. ملاک این تقسیم‌بندی نه برخورداری از دانش و فناوری پیشرفته، بلکه برخورداری از فرهنگ و ارزش‌های غربی و حرکت در مسیر کسب آنها است. در این راستا، ایده توأم بودن فرهنگ و فناوری را مطرح نمودند. مدعای این ایده این بود که یا باید فناوری را با فرهنگ پذیرفت یا هر دو را رد کرد و چون فناوری از غرب می‌آید، باید فرهنگ هم از غرب بیاید.
ماجرای افشای فیش حقوقی برخی مدیران دولتی که حکایت از دریافتی‌های غیرعادی و نجومی این دسته از مدیران داشت و جنجال‌های رسانه‌ای پیرامون آن، این روزها به یکی از دلمشغولی‌های افکار عمومی تبدیل‌شده و سؤالات مختلفی را در ذهن‌ها شکل داده است. قانونی یا غیرقانونی بودن ارقام حقوق و مزایای درج شده بر فیش‌ها، نوع گرایش سیاسی مدیران مربوط، فاصله دریافتی میان کف حقوق کارگران و کارمندان زیردست با مدیران فرادست مهم‌ترین نکاتی بوده که از زاویه دید ناظران بدان پرداخته شده است. در کنار اینها می‌توان ماجرای حقوق‌های نجومی را از زاویه دید بلندمدت نگریست و در خصوص خاستگاه و البته پیامدهای آن تأمل نمود.
«به‌نظر من مسئله بعد از برجام، از مسئله برجام مهم‌تر است.» این جمله کلیدی رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار رئیس و نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، دو ماه پس از اعلام برجام، در شهریورماه سال گذشته مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت و به‌نظر می‌رسد اکنون معنا و مفهوم بیش از گذشته روشن شده است.
در گفتمان انقلاب اسلامی، «عزت ملی» جزو کلیدی‌ترین مفاهیم دسته‌بندی می‌شود به نحوی که در ادبیات رهبر معظم انقلاب اسلامی(مدظله‌العالی) این کلیدواژه جزو پرکاربردترین کلمات در ادبیات ایشان دسته‌بندی می‌گردد. در اندیشه معظم‌له، «عزت ملی» دارای منشأ است و عزت حقیقی تنها در سایه دینی بودن تأمین می‌شود؛ به بیان ایشان «در منطق قرآن، عزت واقعی و کامل متعلق به خداوند و متعلق به هر کسی است که در جبهه خدایی قرار می‌گیرد. در مصاف بین حق و باطل، بین جبهه خدا و جبهه شیطان، عزت متعلق به کسانی است که در جبهه خدایی قرار می‌گیرند. این، منطق قرآن است. در سوره فاطر می‌فرماید: «من کان یرید العزّه فللّه العزّه جمیعاً».
رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی) هفته گذشته در دیدار نمایندگان مجلس دهم، در ضمن طرح مطالبات از مجلس، به موضوعی مهم و نگران‌کننده اشاره کردند و آن «ولنگاری و بی‌اهتمامی در حوزه فرهنگ» است؛ موضوعی که با توجه به اهمیت راهبردی فرهنگ نمی‌توان به‌راحتی از کنار آن گذشت و باید در خصوص ریشه‌های وقوع این پدیده در نظام مدیریتی کشور تأمل نمود. از این‌رو در این یادداشت خواهیم کوشید بر مهم‌ترین خاستگاه‌های بروز این معضل جدی نگاهی گذرا داشته باشیم
«مسئله اقتصاد یک مسئله اصلی در کشور ماست»، می‌توان این جمله را یکی از ترجیع‌بندهای اصلی بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار نمایندگان مجلس دهم دانست. تأکید معظم‌له بر حوزه اقتصاد، با نگاه ویژه به اقتصاد مقاومتی، کارویژه و سرفصل مهم مأموریتی مجلس دهم در حوزه اقتصادی را روشن ساخت. اینک با تأملی گذرا بر محورهای مورد تأکید معظم‌له در این حوزه، مطالبات اقتصادی از مجلس دهم را مورد بررسی قرار خواهیم داد
وظایف و اولویت‌های بهارستان دهم
دهمین دوره مجلس شورای اسلامی در حالی آغاز به کار کرد که تغییر حدود دو سومی ترکیب مجلس و حضور نمایندگان تازه‌نفس، نشان‌دهنده سلایق گوناگون درون نظام اسلامی و تبلور عینی اندیشه مردم‌سالاری دینی است. در این میان، پیام داهیانه رهبر معظم انقلاب‌اسلامی به مناسبت آغاز به کار مجلس دهم را می‌توان منشور مطالبات نظام اسلامی از قوه مقننه در چهار سال پیش رو دانست. معظم‌له در این پیام به یک وظیفه انقلابی و دو اولویت مهم مجلس دهم اشاره کردند که ضروری به نظر می‌رسد پیرامون آن مداقه و تأمل صورت پذیرد.
بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از مدیران، مدرسان و طلاب حوزه‌های علمیه تهران، حامل نکات مهمی در خصوص دغدغه‌های معظم‌له در حوزه نقش و جایگاه روحانیت در جامعه اسلامی بود. بر این اساس می‌توان سه نقش عمده‌ای که ایشان برای روحانیت قائل هستند را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. در ادامه تلاش خواهد شد با اندکی مداقه، این سه وظیفه محوری مورد تأکید معظم‌له واکاوی شود.
زبان فارسی علاوه بر جنبه‌های ادبی و بلاغی که در ذات آن نهادینه است، کارکردهای اجتماعی خاصی دارد که البته مبتنی بر مقوله مهم «هویت ملی» است. هویت ملی مجموعه داشته‌های یک ملت را تشکیل می‌دهد که آن را از دیگر ملل و جوامع متمایز ساخته و در ذیل آن به یک تعریف جمعی دست می‌یابد. این تعریف جمعی یک ملت هر مقدار پرمغزتر، غنی‌تر و دیرینه‌تر باشد، پایه‌های اساسی یک فرهنگ تمدن خاص را مستحکم‌تر می‌گرداند و به همین دلیل است که زبان فارسی در شکل‌گیری هویت ایرانی نقشی بسزا داشته است.
یکی از دستاوردهای مهم و البته پابرجای انقلاب اسلامی دمیدن روحیه انقلابی و پویایی به همه چارچوب‌های دینی و مناسک شرعی بود که می‌توان آن را نوعی احیاگری و بازگشت به نسخه اصل و ناب معارف اسلامی دانست. به‌عبارت دیگر اگرچه سال‌ها دسایس طواغیت و غفلت‌های افراد سطحی و منفعت‌طلب سبب شده بود تا بعضاً زنگارهای نفسانی و باطل بر برخی شعائر دینی بنشیند و حتی گاه آن را در 180 درجه نقطه مقابل آن هدفی که شارع مقدس تعقیب می‌کرده، قرار دهد، اما دم مسیحایی انقلاب و خصوصاً معمار کبیر آن، علاوه بر زنگارزدایی مسیر بازگشت به فطرت الهی را باز نمود.
هرچند وعده داده می‌شد که با وقوع توافق ایران با قدرت‌های غربی در پرونده هسته‌ای، تحریم‌های ظالمانه غرب برداشته می‌شود، اما اکنون تقریباً بر همه مسجل شده که تفاوت دوره پسابرجام با پیشابرجام «تقریباً هیچ!» است که البته مورد اذعان برخی چهره‌های دولتی همچون ولی‌الله سیف، رئیس‌کل بانک مرکزی نیز قرارگرفته است. اما در عین‌حال تجربه دیگری که در سال‌های اخیر به دست آورده‌ایم عبارت است از «دستبردهای پساتوافق»، به این معنا که طرف غربی در هر مرحله از توافق با اخذ امتیازهای قابل‌توجهی اعلام توافق برای لغو بخشی از تحریم‌ها را می‌نماید و در کمتر از چند هفته مبلغی معادل آنچه عاید ایران در توافق بوده است را با ترفندی دیگر اخذ می‌کند.
چندان غیرقابل‌پیش‌بینی نبود که با ولخرجی آل‌سعود در بذل و بخشش دلارهای نفتی در منطقه و تحرکات دیپلماتیک در بالا‌ترین سطح، آنچه مطلوب نظرشان بود را در اجلاسیه سازمان همکاری‌های اسلامی به دست آورند. مروری گذرا بر تاریخچه این سازمان و نیز دقت در این نکته که مقر دائمی آن در خاک عربستان سعودی قرار دارد، پذیرش این حقیقت را که وضعیت کنونی چندان هم عجیب نیست، آسان می‌سازد. در واقع اکنون آل‌سعود و کشورهای همسو با آن همچون ترکیه و حتی سازمان همکاری‌های اسلامی را نباید سرزنش کرد، چون از اینان انتظاری جز این نیز نمی‌رفت. آنچه بیشتر قابل‌تأمل است نوع مواجهه دستگاه‌های مسئول و برخی جریان‌های کشورمان در برخورد با این روند در منطقه است. برای آنکه بتوان ارزیابی دقیقی از واقعیت ماجرا داشت، لازم است مروری هرچند گذرا بر روند دو سال گذشته داشته باشیم.
رشد علم و فناوری در جهان امروز با مقوله اقتصاد پیوند خورده است و از این روست که نهادینه‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های اصلی پیشرفت اقتصادی در دنیا شناخته می‌شود. در مجموعه سیاست‌های مقاوم‌سازی اقتصاد نیز توجه به این مهم در دستور کار قرارگرفته است. اما ناگفته پیداست که آنچه می‌تواند به شکل‌گیری یک برنامه مداوم و راهبرد پایدار در زمینه پیشرفت علمی بینجامد، وجود گفتمانی مسلط و البته منطبق بر مبانی معرفتی بومی در این راستاست که به‌نظر می‌رسد مداقه‌ای گذرا بر گفتمان‌های گوناگونی که در خصوص پیشرفت علمی در کشور وجود دارد، می‌تواند تا حدودی در روشن کردن این مسیر راهبردی و چالش‌های آن راهگشا باشد.
«در این مقطع زمانی، سیاست‌های استکبار و به‌خصوص و به‌طور خاص سیاست‌های امریکا اقتضا می‌کند که یک تفکری تزریق بشود در میان ملت ما؛ اول در میان نخبگان جامعه و بعد از آن به‌تدریج به افکار عمومی منتقل بشود؛ یک تفکر خاصی تزریق بشود به افکار عمومی. آن سیاستی که مورد نظر آنهاست، این است که وانمود کنند ملت ایران بر سر یک دوراهی قرار دارد و چاره‌ای ندارد جز اینکه یکی از این دو راه را انتخاب کند.
طی چند هفته‌ای که از برگزاری انتخابات دو مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری می‌گذرد، تحلیل‌های متفاوتی در خصوص نتایج این انتخابات ارائه شده و البته جریانی ائتلافی که از بقایای دوم خرداد و همسویان پاستورنشینان تشکیل شده است، تلاش می‌کند تا خود را پیروز این آوردگاه قلمداد کند.
با این‌حال ارزیابی‌ها نشان می‌دهد این ادعا چندان نیز قابل‌پذیرش نیست. به هر روی در خصوص نوع حضور در انتخابات و آینده پساانتخاباتی آن نکاتی هست که ضروری به نظر می‌رسد تا بالاجمال بررسی شود.
