فرصتی در اردیبهشت کتاب
سال‌هاست که در میانه بهار، بهاری فرهنگی هم در تهران جریان می‌یابد و نمایشگاه بین‌المللی کتاب، اردیبهشتی فرهنگی را رقم می‌زند. نمایشگاه کتاب برای همه اهل مطالعه و کتاب‌دوستان در حکم بهار کتاب بوده است، فصل نوشدن با کتاب‌های جدید و تهیه توشه فرهنگی سال. برای آنان که در اطراف‌واکناف کشور دسترسی چندانی به ناشران و کتاب‌فروشی‌های بزرگ ندارند هم نمایشگاه فرصتی بی‌نظیر بوده برای پیدا کردن کتاب‌هایی که شاید یک سال به دنبال تهیه آن بوده‌اند. برای جامعه‌ای که همه از افول سرانه مطالعه در آن اظهار نگرانی می‌کنند، نمایشگاه کتاب فرصتی است که باید جدی‌تر گرفته شود و به آن به مثابه فرصتی برای خیزش «نهضت مطالعه» در کشور نگریسته شود. اما چگونه؟
رهبر معظم انقلاب اسلامی، چندی پیش در دیدار فرماندهان و مسئولان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با تأکید بر هوشیاری در برابر نفوذ دشمن فرمودند: «امروز نفوذ دشمن یکی از تهدیدهای بزرگ است برای این کشور؛ دنبال نفوذند. نفوذ یعنی چه؟ نفوذ اقتصادی ممکن است، که البتّه کم‌اهمّیت‌ترین آن نفوذ اقتصادی است؛ و ممکن است که جزو کم‌اهمّیت‌ترین [هم] نفوذ امنیتی باشد. نفوذ امنیتی چیز کوچکی نیست امّا در مقابل نفوذ فکری و فرهنگی و سیاسی، کم اهمّیت است. نفوذ امنیتی عوامل خودش را دارد، مسئولان گوناگون - از جمله خود سپاه- جلوی نفوذ امنیتی دشمن را با کمال قدرت ان‌شاءالله می‌گیرند. در زمینه‌های اقتصادی، چشم‌های بینای مسئولان اقتصادی بایستی باز باشد و مواظب باشند که [دشمنان] نفوذ اقتصادی پیدا نکنند؛. . . این هم البتّه خیلی مهم است؛ امّا در قبال اقتصاد فرهنگی، اقتصاد سیاسی، نفوذ سیاسی و نفوذ فرهنگی اهمیتش، کمتر است و از همه مهم‌تر، نفوذ سیاسی و نفوذ فرهنگی است.»
نامگذاری سال 1393 هجری شمسی به‌عنوان «اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی» پیام روشنی به همراه داشت و آن لزوم هدایت اولویت‌های اصلی کشور در این دو حوزه راهبردی یعنی «اقتصاد» و «فرهنگ» بود. اکنون در آستانه پایان سال، نیم‌نگاهی به کارنامه مدیران و مسئولان کشور، میزان موفقیت‌ها و دستاوردها و درعین‌حال نقاط ضعف و کمبودهای کشور را در این دو حوزه روشن می‌سازد.
رهبر معظم انقلاب اسلامی چندی پیش در دیدار اعضای ستاد بزرگداشت شهدای هنرمند، دانشجو و امور تربیتی به اهمیت زنده نگاه‌داشتن یاد شهدا و لزوم توجه به فرهنگ ایثار و شهادت پرداختند و فرمودند: «من عقیده راسخ دارم بر اینکه یکی از نیازهای اساسی کشور، زنده نگه‌داشتن نام شهدا است؛ بزرگداشت شهدا برای آینده این کشور، حیاتی و ضروری است. فرهنگ شهادت یعنی فرهنگ تلاش کردن با سرمایه‌گذاری از خود برای اهداف بلندمدت مشترک بین همه مردم؛ که البته در مورد ما آن اهداف، مخصوص ملت ایران هم نیست، برای دنیای اسلام بلکه برای جهان بشریت است. 
دغدغه‌های فرهنگی انقلاب اسلامی، خصوصاً در حوزه مواجهه با رخنه‌ها و تهدیدات فرهنگ مهاجم، چیزی نیست که از جنس مسائل دیروز و امروز باشد و تقریباً عمر 25ساله می‌توان برای آن تصور نمود. از آن زمان که جنس تهدید دشمن از فاز سخت و نیمه‌سخت به حوزه نرم تغییر یافت و در قالب «تهاجم فرهنگی و جنگ نرم» مفهوم یافت، چنین دغدغه‌هایی در دلسوزان انقلاب خصوصاً در منویات رهبر معظم انقلاب اسلامی، برجسته شد.
ب
دولت پنجم و ششم، که با مدیریت تکنوکرات‌ها به دولت سازندگی معروف شد، بیشتر با وجه توسعه‌محور، خصوصاً در حوزه‌ی اقتصادی، شناخته می‌شود. واقعیت نیز آن است که وجهه‌ی همت این دولت عمدتاً نیز در ذیل همین حوزه دور می‌زد. با این حال، رویکرد ضمنی و انضمامی فرهنگی و البته با گرایش‌های خاص که در دل برنامه‌های توسعه‌ای این دولت وجود داشت و نیز هم‌زمانی با تغییر راهبردهای نظام سلطه و اتخاذ استراتژی تهاجم نرم، که پیامدهای خاص خود را بر جامعه‌ی ایرانی داشت، سبب شده است تا در مجموع بتوان گفت بررسی کارنامه‌ی فرهنگی این دولت، حتی مهم‌تر از کارنامه‌ی اقتصادی آن است. اکنون که به نظر می‌رسد شاهد رویکرد خاص در حوزه‌ی فرهنگ از سوی برخی متولیان اجرایی هستیم، که البته بی‌شباهت به آن دوران نیست، کوشیده خواهد شد در این مقاله، رویکرد مذکور مورد بررسی و مداقه قرار گیرد.