هوشیاری در برابر فتنه‌های آینده

به‌کارگیری الگوها و رهیافت‌های نوین (و به‌اصطلاح نرم) در مقابل نظام جمهوری اسلامی ایران، سابقه‌ای به درازای سه دهه دارد. تجربه پیاده‌سازی الگوهای متنوع براندازی اعم از شبیخون فرهنگی، براندازی سیاسی، شکاف سازی ملی و جنگ اقتصادی نشان می‌دهد دشمن در حوزه‌های مختلف منازعه، خود را آزموده و تجربه معتنابهی را از نبرد نرم با ایران اسلامی اندوخته است. در نیمه دوم دهه 80 که روند اقتدارافزایی ایران در سطح ملی و فراملی شتاب فوق‌العاده‌ای یافته بود، مهم‌ترین معمایی که ذهن اتاق‌های فکر غربی را به خود مشغول کرده بود، دکترین مناسب برای مهار و مقابله با این روند بود. 

امنیت اقتصادی، حلقه مفقوده امنیت پایدار

رهبر معظم انقلاب اسلامی در مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه‌های افسری ارتش، ضمن بیان ضرورت «امنیت»، به مسئله مهم «امنیت اقتصادی» اشاره نموده و فرمودند: «اقتصاد هم نیازمند امنیت است؛ بنای اقتصادی کشور هم بایستی بر یک بنیاد امنی نهاده بشود. مشکل ما، مشکل تاریخی ما، مشکل بازمانده ما از دوران‌های طاغوتی، وابستگی اقتصاد ما به نفت است؛ این موجب شده است که ما در زمینه‌ مسائل اقتصادی، دغدغه‌ امنیت را در همه‌ دوران‌ها، زیاد داشته باشیم؛ قیمت نفت کم شد، زیاد شد، فروش نفت ممنوع شد، رفت‌وآمد نفت مشکل شد، فلان مشتری نفت پول ما را نداد. وقتی همه‌چیز بر محور نفت در اقتصاد می‌چرخد، اقتصاد ناامن است؛ اقتصاد هم بایستی امن بشود.»

لزوم برجام‌زدایی از اقتصاد ایران

از روزهای نخست شروع مذاکرات هسته‌ای در دوره دولت یازدهم، مهم‌ترین مناقشه میان صاحبنظران، تحلیلگران و فعالان عرصه‌های سیاست و اقتصاد میزان اثربخشی مذاکرات و - به تبع آن- توافق احتمالی بر گشایش اقتصاد ملی و بهبود معیشت مردم ایران بود. این مناقشه البته در سطح نخبگان نماند و ذوق‌زدگی‌های خیابانی پس از توافق اولیه -که تصاویر به یادماندنی آن در بایگانی رسانه‌ها موجود است- نشان از اجتماعی شدن امید به مذاکرات داشت. البته ناگفته پیداست که کشیده شدن ذوق‌زدگی از مذاکرات و توافق ریشه در نشانی‌هایی داشت که عمدتاً از سوی برخی مسئولان و نخبگان به جامعه داده می‌شد. یک سوی دیگر نیز واهمه‌افکنی از رویدادهایی خیالی  بود که به جامعه القا می‌شد که در صورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات یا تأخیر در آن ممکن است به وقوع پیوندند. در نتیجه جمع این پروپاگاندای سلبی و ایجابی توأمان اولاً ساحت اجتماعی تا حد زیادی روی مذاکرات شرطی ماند و ثانیاً پیشرفت اقتصادی معطل مذاکرات ماند.

تولید و اشتغال؛ اولویت دولت دوازدهم

با تنفیذ رأی ملت از سوی رهبر معظم انقلاب، بار دیگر رئیس‌جمهور در جایگاه حقوقی خود مستقر شد و بحث‌ها بر سر رویکردها و ترکیب کابینه دوازدهم بالا گرفته است. اما مهم‌تر از کیفیت و ترکیب کابینه دوازدهم، اولویت‌های این کابینه است و مردم انتظار دارند دولت جدید مطالبات و نیازهای واقعی آنها را دنبال کند.

اکنون نوبت «تولید» و «اشتغال» است 

سال 1396، در حالی به نام «اقتصاد مقاومتی، تولید ـ اشتغال» نامگذاری شد که عنوان «اقتصاد مقاومتی» چندین سال در صدر راهبردهای کلان نظام جمهوری اسلامی قرار داشته و شعار سال 1395 نیز «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل» تعیین شده بود. تکرار این عنوان کلی در شعار سال 1396، آشکارا نشان از نیاز جدی جامعه و کشور در تحقق این راهبرد و در عین حال کم‌توجهی به این مهم در سال‌های گذشته بوده است.

امنیت اقتصادی، وظیفه فراموش‌شده دولت

 

«امنیت» از اساسی‌ترین مأموریت‌های یک حاکمیت تلقی و تقریباً در همه نظام‌های سیاسی، تأمین آن از اهداف با اولویت بالا محسوب می‌شود. به‌گونه‌ای که می‌توان گفت حتی در مکاتبی که به دولت‌های کوچک‌شده و حداقلی قایل هستند نیز موضوع امنیت همچنان در زمره وظایف دولت‌ها شمرده‌شده است. در نظام جمهوری اسلامی ایران نیز بخش‌های گوناگونی در ساختار حاکمیت متولی تأمین امنیت به‌معنای جامع آن هستند و ازاین‌رو می‌توان گفت امنیت ملی در همه مؤلفه‌های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و دفاعی در دستور کار ارکان نظام است.
طرح این موضوع در این یادداشت ازآن‌رو است که در آستانه رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم، موضوع امنیت نیز به‌عنوان یکی از دستاویزهای تبلیغاتی دولت مستقر در این انتخابات مورد بهره‌برداری قرارگرفته است. البته روشن است که وضعیت ثبات و امنیتی که کشورمان از آن برخوردار است در سطح منطقه آشوب‌زده و بی‌ثبات غرب آسیا و شمال آفریقا، تقریباً بی‌نظیر بوده است و می‌توان به چنین سطحی از تأمین امنیت ملی مباهات نمود.

تولید و اشتغال برای حل مشکلات مردم

نامگذاری سال 1396 به‌عنوان «اقتصاد مقاومتی؛ تولید- اشتغال» نشان داد که مسئله اقتصاد و راهبرد اقتصاد مقاومتی همچنان در اولویت اول کشور است. این امید وجود داشت که با نامگذاری سال 1395 به‌عنوان «اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل» گام‌های عملی مهمی در زمینه مقاوم‌سازی اقتصاد کشور برداشته شود و چرخ اقتصاد مقاومتی کشور به حرکت درآید. اکنون ارزیابی بسیاری از صاحب‌نظران و مردم آن است که در سال گذشته این اتفاق چندان رخ نداده و دستگاه‌های ذی‌ربط اجرایی، کارنامه چندان قابل قبولی در این زمینه ارائه ندادند. حال که سال جدید به این نام نهاده شده است، در این یادداشت تلاش خواهد شد با توجه به مجال محدود در باب اهمیت و چرایی این نامگذاری اشاراتی ارائه گردد.

پاسخی که امریکا از خیابان‌های ایران شنید

حماسه حضور میلیونی مردم در راهپیمایی 22 بهمن امسال، فراتر از آن است که در ظرف یک تحلیل یا یادداشت بگنجد و تک‌تک لحظات، شعارها، شعارنوشته‌ها و دست‌نوشته‌ها و ... حامل پیام‌های مهمی بود که قطعاً ارزش تحلیل و بررسی در جای خود دارد، اما نکته‌ای که در راهپیمایی امسال پررنگ و برجسته بود، پاسخ محکمی بود که مردم ایران به یاوه‌گویی‌ها و زیاده‌خواهی‌های رژیم ایالات‌متحده امریکا دادند. همین چند روز پیش بود که رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت امام خامنه‌ای در جمع فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به مواضع گستاخانه رئیس‌جمهور جدید امریکا فرمودند: «[رئیس‌جمهور امریکا] می‌گوید از او تشکر کنید، از من هم بترسید! نه از شما هم نمی‌ترسیم. روز بیست‌ودوّم بهمن، مردم جواب این تهدیدها و این حرف‌ها را در خیابان خواهند داد؛ نشان می‌دهند که ملّت ایران در مقابل تهدید چه موضعی می‌گیرد.»

از «آب‌نبات دوپینگ» خبری نیست!

از همان روزهایی که «برجام» اعلام شد، مهم‌ترین انتظار زمان تحقق وعده‌هایی بود که طرف غربی در این متن ارائه کرده بود و به طور مشخص برچیده شدن کلیه تحریم‌های مالی و اقتصادی مطالبه عمومی مردم بود. هرچند با گذشت چند ماه و زمانی که تعهدات ایران انجام پذیرفت، روشن شد که این توقع از امریکایی‌ها زیاد است و نمی‌توان در مورد گشایش‌های پسابرجامی چندان حساب کرد.
اما جای این سؤال هست که چرا گشایش‌هایی که سال پیش در چنین روزهایی مرتباً وعده داده می‌شد- و حتی برخی در این مسیر راه مبالغه را در پیش می‌گرفتند- اکنون چرا تحقق نیافته است؟ به عبارت دیگر چرا امریکایی‌ها با نقض برجام، مسیر خدشه‌دار کردن آن را هموار می‌سازند؟ آیا مسیر «برجام» برای آنها دیگر مطلوبیتی ندارد یا آنکه مسئله چیز دیگری است!

وزن‌کشی دو کفه برجام

کمتر از چند روز تا اولین سالگرد اعلام توافق جامع هسته‌ای میان ایران و کشورهای 1+5 (موسوم به برجام) مانده است و می‌توان در آستانه اولین سالگرد اعلام برجام به ارزیابی کلی از این توافق و نتایج اولیه آن پرداخت. البته ذکر این نکته ضروری است که برخی حامیان برجام و نیز برخی مسئولان اجرایی چندان موافق ارزیابی برجام نبوده و زمان حاضر را برای این امر «زود» می‌دانند، با این حال روشن است که موضوعی با این وسعت و اهمیت نمی‌تواند از دیدگاه ناظران و افکار عمومی دور بماند و منطقی نیست تا ارزیابی موضوعی که تأثیر آشکاری بر منافع ملی و راهبردی کشور دارد به آینده موکول شود.

مجلس دهم و اقتصاد مقاومتی

«مسئله‌ اقتصاد یک مسئله‌ اصلی در کشور ماست»، می‌توان این جمله را یکی از ترجیع‌بندهای اصلی بیانات رهبر معظم انقلاب‌ اسلامی در دیدار نمایندگان مجلس دهم دانست. تأکید معظم‌له بر حوزه اقتصاد، با نگاه ویژه به اقتصاد مقاومتی، کارویژه و سرفصل مهم مأموریتی مجلس دهم در حوزه اقتصادی را روشن ساخت. اینک با تأملی گذرا بر محورهای مورد تأکید معظم‌له در این حوزه، مطالبات اقتصادی از مجلس دهم را مورد بررسی قرار خواهیم داد

پیشرفت علمی را فدای «نمی‌توانیم» نکنیم

رشد علم و فناوری در جهان امروز با مقوله اقتصاد پیوند خورده است و از این ‌روست که نهادینه‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های اصلی پیشرفت اقتصادی در دنیا شناخته می‌شود. در مجموعه سیاست‌های مقاوم‌سازی اقتصاد نیز توجه به این مهم در دستور کار قرارگرفته است. اما ناگفته پیداست که آنچه می‌تواند به شکل‌گیری یک برنامه مداوم و راهبرد پایدار در زمینه پیشرفت علمی بینجامد، وجود گفتمانی مسلط و البته منطبق بر مبانی معرفتی بومی در این راستاست که به‌نظر می‌رسد مداقه‌ای گذرا بر گفتمان‌های گوناگونی که در خصوص پیشرفت علمی در کشور وجود دارد، می‌تواند تا حدودی در روشن کردن این مسیر راهبردی و چالش‌های آن راهگشا باشد. 

برجام چه زمانی بر سر سفره مردم خواهد آمد؟

نشست خبری آقای روحانی با رسانه‌های داخلی و خارجی که دو روز پیش برگزار شد و البته نکات تأمل‌برانگیزی در آن طرح گردید با واکنش‌های متفاوت صاحب‌نظران و تحلیلگران مواجه شده است. با توجه به اهمیت بعضی از مباحث طرح شده در این نشست به طرح چند نکته محوری درباره فرازهایی از گفته‌های آقای رئیس‌جمهور خواهیم پرداخت

چه زمانی نوبت «درون‌زایی» خواهد رسید؟

وقوع تحریم‌هایی که دشمن آنها را صراحتاً هوشمند و فلج‌کننده می‌خواند، فرصتی را برای اقتصاد ایران فراهم آورد تا حد ممکن خود را از وابستگی به درآمد تک‌محصولی و متکی به خام‌فروشی برهاند. این چنین بود که رهبر معظم انقلاب اسلامی با تبیین راهبرد کلان «اقتصاد مقاومتی» توجه همه مسئولان را معطوف به این رویکرد فرصت‌محور کردند.
اکنون بیش از سه سال از تبیین کلی این راهبرد و دو سال از ابلاغ سیاست های کلی آن از سوی امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی) می‌گذرد.

اقتصاد مقاومتی، پایان شعار، وقت عمل

بخش عمده‌ای از بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار هیئت دولت در هفته گذشته به موضوع مهم و راهبردی «اقتصاد مقاومتی» اختصاص یافت و مطالبات مشخصی که از سوی معظم‌له طرح گردید، وظیفه و مسئولیت قوه مجریه و دستگاه‌های مسئول را در قبال این مأموریت مهم بار دیگر بازخوانی کرد. اینک می‌توان فهرست‌وار و اجمالی، تأملی داشت بر مهم‌ترین دغدغه‌های طرح‌شده در این دیدار در راستای مقاوم‌سازی اقتصاد.

اقتصاد مقاومتی از شعار تا عمل

تأکیدات مبسوط رهبر معظم انقلاب بر مسئله اقتصاد مقاومتی و لزوم اجرای صحیح آن در دیدار هفته گذشته کارگزاران و مسئولان نظام، بار دیگر اذهان صاحب‌نظران و دلسوزان انقلاب را متوجه این راهبرد مهم نظام اسلامی نمود. اینک می‌توان درباره این مسئله به طرح نکاتی هرچند اجمالی پرداخت

اقتصاد و فرهنگی که هنوز آسیب‌پذیر است

نامگذاری سال 1393 هجری شمسی به‌عنوان «اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی» پیام روشنی به همراه داشت و آن لزوم هدایت اولویت‌های اصلی کشور در این دو حوزه راهبردی یعنی «اقتصاد» و «فرهنگ» بود. اکنون در آستانه پایان سال، نیم‌نگاهی به کارنامه مدیران و مسئولان کشور، میزان موفقیت‌ها و دستاوردها و درعین‌حال نقاط ضعف و کمبودهای کشور را در این دو حوزه روشن می‌سازد.

یوم‌الحساب اقتصاد و فرهنگ

کمتر از دو هفته تا پایان سالی مانده است که به نام «اقتصاد و فرهنگ، با عزم ملی و مدیریت جهادی» مزین شد و طبعاً انتظار می‌رفت با سرلوحه قرار گرفتن شعار سال، محورهای راهبردی این شعار، اساس همه برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات مدیریت‌های خرد و کلان کشور بر این مبنا قرار گیرد. اکنون در واپسین روزهای این سال فرصتی دیگر برای تأمل در این است که تا چه حد متولیان امر به وظیفه خود در این باب پرداخته‌اند.

ضرورت تمهید فرهنگی اجتماعی برای تحقق اقتصاد مقاومتی

شرایط سیاسی و بین‌المللی پیرامون جمهوری اسلامی ایران به گونه‌ای رقم خورده است که راهبردی خاص در مدیریت اقتصاد ملی در دستور کار قرار گرفته است و از آن با عنوان «اقتصاد مقاومتی» یاد می‌شود. طبیعی است که پیاده‌سازی این راهبرد نیاز‌مند اقدامات خاصی در نظام‌های اقتصادی کشور در حوزه تولید، توزیع و مصرف و اجرای پیرامون آن است. با این حال، آن چه شاید مهم‌تر و زیر‌بنایی‌تر از این اجزا و اقدامات است، تمهید زیر‌ساخت‌ها و بایسته‌های فرهنگی و اجتماعی این موضوع مهم و ملی است. هر‌چند در بسیاری از طرح‌ها و پروژه‌هالی ملی، سخن از تهیه پیوست فرهنگی- اجتماعی می‌رود، اما اینجا به چیزی فراتر از پیوست فرهنگی نیاز است و آن اطمینان خاطر از مهیا شدن زیر‌ساخت‌ها، خصوصاً در عرصه فرهنگ است.